მუხიაშვილი

მუხა მცენარეა და მისგან ნაწარმოები სახელი – მუხა განივთებულია, როგორც გვარის მაწარმოებელ, ისე ტოპონიმებად გამოყენებულ სახელებადაც.

გვხვდება სოფლები – მუხანი, მოგვიანებით მუხათი, მუხათგვერდი.

ასევე, ამ ძირისაა გვარები მუხათგვერდელი, მუხაშავრია, მუხაშვილი, მუხაძე, მუხიაშვილი, მუხიგულაშვილი, მუხიგული.

საქართველოში 165 მუხიაშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 95, გარდაბანში – 64, რუსთავში – 6.

მარკელია

გვარის ფუძეა სახელი მარკოზი. აქედან, მოფერებით-კნინობითი ფორმა – მარკ. ამ გვარის ძირძველი მოსახლე სამეგრელოში იშვიათია, არიან ლტოლვილები სამურზაყანოდან. ფუძე შესწავლას მოითხოვს.

ასევე, ჩანს გვარი მარკელოვი.

საქართველოში 250 მარკელია ცხოვრობს: ზუგდიდში – 83, თბილისში – 81, სენაკში – 11. არიან სხვაგანაც.

ბუბუტეიშვილი

ბუბუტეიშვილები იმერეთში წარმოშობილი და იმერული გვარია. გვარი მიგრირებულია სამეგრელოშიც. ქვემო ქვალონში გვხვდება 3 კომლი.

გვარის ფუძეა ბუბა, მოფერებით-კნინობითი – ბუბუტა, აქედან კი გურული ფორმით – ბუბუტეიშვილი.

საქართველოში 600 ბუბუტეიშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 116, ვანში – 103, სამტრედიაში – 98. არიან სხვაგანაც.

ბზეკალავა

ბზეკალავა გურიაში წარმოშობილ გვარად ითვლება. სპეციალისტებს მიაჩნიათ, რომ ფუძედაა გვარში სიტყვა ბზეკალი, რომელიც გურულებთან აღნიშნავს ბავშვის სათამაშო მშვილდისარს.

ასევე, სამეგრელოში დაფიქსირებულია რამდენიმე კომლი.

იშვიათად, მაგრამ გვხვდება გვარი ბზაკალია. დიდ ნეძში დაფიქსირებულია 2 კომლი. ეს გვარი იგივე ბზეკალავადანაა წარმოშობილი და მიჩნეული.

ბზა-ბზი ფუძითაა წარმოქმნილი, ასევე, შემდეგი გვარები: ბზიავა, ბზღილავა.

ფუძე ბზა-დან წარმოშობილია მეტსახელი ბზიალა. სამეგრელოში, ასევე, გვხვდება მეტსახელი ბზღიტა.

ბზღილი, იგივეა, რაც „ჯაგრცხილა“. აქედან უნდა იყოს, სავარაუდოდ, წარმოქმნილი გვარი ბზღილავაც. ვედითკარში 6 კომლი სახლობს.

საქართველოში 215 ბზეკალავა ცხოვრობს: ლანჩხუთში – 133, თბილისში – 36, ბათუმში – 20. ცხოვრობენ სხვაგანაც.

ბზიავა – 172: აბაშაში – 73, თბილისში – 56, ფოთში – 12. არიან სხვაგანაც.

ბზღილავა – 25.

სანთელაძე, სამთელაძე

გვარის ფუძეა საკუთარი სახელი სანთელა.

გვხვდება როგორც გვარი სანთელაძე, ასევე, სამთელაძე.

1860-იან წლებში, ქალაქ ტიფლისის საგამგებლოს თავი იყო სანთელაძე. 2003 წელს, ერევანში გამოსცეს სომხურ და რუსულ ენაზე „ტიფლისის მერები 1917-2000 წლებში“, სადაც სანთელაძე რუსულად თარგმნეს როგორც სვეჩნიკოვი და ის სომხად მიიჩნიეს.

საქართველოში 372 სანთელაძე ცხოვრობს: ამბროლაურში – 125, ქუთაისში – 84, თბილისში – 62. ცხოვრობენ სხვაგანაც.

სამთელაძე – 56: თბილისში – 34, ქუთაისში – 16, ტყიბულში – 6.

სომხიშვილი-სომეხიშვილი-

ელიაზარაშვილი

გვარი სომხიშვილი მიღებულია სადაურობის აღმნიშვნელი სიტყვიდან სომხითი. ისტორიის გარკვეულ პერიოდში ასე ერქვა ყოფილ ბერდუჯს (დღევანდელი ქვემო ქართლი). ზოგჯერ ჩანაწერებში გვხვდება არა სომხიშვილი, არამედ სომეხიშვილი. ისტორიულ დოკუმენტებში, მათ შორის, კამერალური აღწერის მასალებში, სომხიშვილები არიან მართლმადიდებლები და ტომით, ეროვნებით ქართველები.

ამირანა სომეხიშვილი მოხსენიებულია გაცვლის წიგნში, 1673 წელს, სოფელ ტბისში. დათუნა სომეხიშვილი მოხსენიებულია ზაალ წინამძღვრიშვილის ნასყიდობის წიგნში, რომელიც დათარიღებულია 1697 წლის 21 მაისს.

ბერუა სომხიშვილი მოხსენიებულია მეთვრამეტე საუკუნის პირველ ნახევარში ამილბარ გოსტაშაბიშვილების ყმების ნუსხაში.

1873 წლის აღწერის დროს ლუკა სომხიშვილის ოჯახი აღწერის ფურცელში რეგისტრირებული არიან: მართლმადიდებლები, ტომით ქართველები, მშობლიური ენა – ქართული.

სომხიშვილები და ელიაზარაშვილები მართლმადიდებლები არიან. ეს ორივე გვარი ქართული გვარ-სახელებია, უკავშირდება ქვემო ქართლის ადრინდელ სახელწოდებას სომხითს. სომხიშვილის შტო-გვარია ელიაზარაშვილი.

ელიზაროვები, იგივე ყოფილი სომხიშვილ-ელიზარაშვილები არიან.

საქართველოში 1 329 სომხიშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 500, გორში – 258, გარდაბანში – 130. არიან სხვაგანაც

28 სომხაძე: ქარელში – 18, რუსთავში – 3, თბილისში – 7.

ელიაზარაშვილი 106: გურჯაანში – 56, თბილისში – 30, რუსთავში – 10. არიან სხვაგანაც.

144 ელიზაროვი: თბილისში – 48, ლაგოდეხში – 27, გორში – 13. არიან სხვაგანაც.

მურვანიშვილი-მურვანიძე-მურმანიძე

საკუთარი სახელი მურვანი მეხუთე საუკუნის საქართველოში უკვე ჩანს დამკვიდრებული. ასე ერქვა ფილოსოფოსს, თეოლოგსა და საეკლესიო მოღვაწე იბერ ქართველს, რომელიც ბიზანტიის დედაქალაქ კონსტანტინეპოლში ქრისტიანობის მიღებისას პეტრე იბერიელად დაეწერა. ერისკაცობაში მურვანისა და მურმანის სახელითაცაა მოხსენიებული. ასე რომ, მურვან ყრუს შემოსევამდე ჩვენს წინაპრებს ეს სახელი უკვე ერქვათ. არაბმა ხალიფა მურვანმა საქართველო 736-737 წლებში მოაოხრა. ეს სახელი პოპულარული ყოფილა ძველად. ამ ხალხში ალ ამირას, ანუ ემირს, აბდალ აზიზ იბნ მურვანი ერქვა, ხოლო მურვანი ფერს ნიშნავს.

მეათე-მეთერთმეტე საუკუნის ატენის სიონის წარწერებში დასტურდება მოღვაწეები – მურვან, გაბიტა, გაბაიას სახელებით, ლაპიდარული წარწერებია. მეთერთმეტე საუკუნეში ქველის ერისთავ-ჯაყელს, ასევე, მურვანი ერქვა. ცნობილია 1795 წლის მურვანიშვილის არზა, ანუ სიგელი, განკარგულება, საბუთი.

მურვანიშვილები არიან ახალქალაქში, აგრეთვე ქარელის რაიონში. ზემო იმერეთშია სოფლის უბანი მურვანაშვილების სახელწოდებით, ხოლო ხელვაჩაურის რაიონის თხილნარის საკრებულოში არის სოფელი მურვანეთი.

მურვანი მურმანის ფონეტიკური ვარიანტია. პირველი უფრო გვარებშია დარჩენილი, როგორც ძველი ფორმა, მეორე კი – სახელებში. ქართული ლეგენდის „აბესალომ და ეთერის“ პერსონაჟს ხომ მურმანი ერქვა.

ქობულეთის რაიონის სოფელ გვარაში არის მიკროტოპონიმი „მურმანის ტყე“. ამ გვარისანი სოფელ ქობულეთშიც ცხოვრობენ.

სახელი მურვანი და გვარი მურვანაშვილი აჭარლებს 900-1000 წლის წინათ და უფრო ადრეც ჰქონიათ. მაჭახლის ხეობის (ხელვაჩაურის რაიონი) მკვიდრთა შორის ყოფილან მურვან გივიშვილი, მომესწარა და მირიონ მურვანაშვილები. იყვნენ საქართველოს სხვა მხარეებშიც.

მურვანი შავგვრემანი კაცის მეტსახელადაცაა შემორჩენილი, ის შავს გამოხატავს.

მურვანიძეების პირველი ადგილსაცხოვრებელი შუახევის რაიონშია. აქედან განითესნენ აჭარის სხვა კუთხეებში და გურიაში, ხოლო ამ 10-15 წლის წინათ – მესხეთ-ჯავახეთშიც.

საქართველოს საზღვაო-სანაოსნო საზოგადოება „ცოდნის“ ხელმძღვანელმა შალვა მურვანიძემ 1988 წლის მაისში გვიამბო:

„თურქების გაორკეცებულ რისხვას იწვევდა ის, რომ მის წინაპრებს შუახევის რაიონის სოფელ ნაღვარევში არაბული სახელიდან მომდინარე გვარები ჰქონდათ, ამ ქვეყანაში აღმოცენებული ისლამის მიღებას კი სასტიკად ეწინააღმდეგებოდნენ.

მურვანიძეები არიან ბათუმში, მათ შორის გურიიდან გადმოსული. იმათი შთამომავლები, რომლებიც თურქების მოძალებისას იძულებულები იყვნენ, მათ მიერ დაუპყრობელ გურიასა და იმერეთში გახიზნულიყვნენ, რაზეც 1614 წელს აჭარაში მყოფი ევროპელი მისიონერი ლუი გრანუეცი გარკვევით წერს“.

მურვანიძეებსაც ჰყავთ ნათესავ-მოყვრები თურქეთში.

საქართველოში 1 228 მურვანიძე ცხოვრობს: ლანჩხუთში – 347, ბათუმში – 229, თბილისში – 207. არიან სხვაგანაც.

მურმანიძე – 163: ოზურგეთში – 51, ქობულეთში – 20, თბილისში – 18. არიან სხვაგანაც.

აკადემიკოს იაკობ ახუაშვილის მიერ მოწოდებული მასალების მიხედვით