კითხვა: ვარ ეგრეთ წოდებული „ატსტუპნიკი“. ჩემმა მშობლებმა ბინა იყიდეს ჯერ კიდევ 1956 წელს, ჩემი ბინის მესაკუთრე გარდაიცვალა. დაახლოებით 10 წელია, მემკვიდრეობა არავის მიუღია და, ჩემი აზრით, არც არავინ აპირებს მემკვიდრეობის მიღებას. გთხოვთ, მცანობოთ, როგორ მოვიქცე?

პასუხი: მოქმედი კანონმდებლობიდან გამომდინარე, თუ საცხოვრებელი სადგომის მესაკუთრე გარდაცვლილია და არც კანონით და არც ანდერძით მემკვიდრეები არ არიან, ან არც ერთმა მემკვიდრემ არ მიიღო სამკვიდრო, ანდა, ყველა მემკვიდრეს ჩამოერთვა მემკვიდრეობის უფლება (უმკვიდრო ქონება), მოსარგებლე უფლებამოსილია, კანონით დადგენილი წესით მოითხოვოს დაკავებული საცხოვრებელი სადგომის უმკვიდროდ ცნობა. უმკვიდროდ ცნობილი საცხოვრებელი სადგომი მოსარგებლეს უსასყიდლოდ გადაეცემა საკუთრებაში და საჯარო რეესტრში რეგისტრირდება სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე.

კითხვა: ვარ „ატსტუპნიკი“, შინაურული ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე დაკავებული მაქვს ბინა, თუმცა, ჩემი საცხოვრებელი ბინის მესაკუთრესთან მაქვს მეტად დაძაბული ურთიერთობა და მსურს, მოვითხოვო თანხის გადახდა. მაქვს თუ არა უფლება, მივმართო სასამართლოს და მოვითხოვო ბინის ღირებულების 90 პროცენტი?

პასუხი: მოქმედი კანონმდებლობიდან გამომდინარე, თუ მხარეებს შორის არსებობს წერილობითი შეთანხმება საცხოვრებელი სადგომის ნასყიდობაზე (სანოტარო ფორმის დაცვის გარეშე), მესაკუთრეს უფლება აქვს, მოსარგებლეს მოსთხოვოს საცხოვრებელი სადგომის მფლობელობის შეწყვეტა, მხოლოდ მოსარგებლისთვის (ან თავდაპირველი მოსარგებლის უფლებამონაცვლისთვის) დაკავებული საცხოვრებელი სადგომის საბაზრო ღირებულების 90 პროცენტის გადახდის შემთხვევაში; ხოლო, თუ მესაკუთრე უარს აცხადებს მოსარგებლისთვის ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული კომპენსაციის გადახდაზე, მოსარგებლეს უფლება აქვს, მესაკუთრეს მოსთხოვოს შესაბამისი ანაზღაურების (დაკავებული საცხოვრებელი სადგომის საბაზრო ღირებულების 10 პროცენტი) სანაცვლოდ, დაკავებულ საცხოვრებელ სადგომზე საკუთრების უფლების გადაცემა. მოცემულ შემთხვევაში, თქვენ გაქვთ უფლება, მიმართოთ სასამართლოს და მოითხოვოთ დაკავებულ საცხოვრებელ სადგომზე საკუთრების უფლების გადაცემა.

კითხვა: უძრავი ქონება დატვირთულია იპოთეკით. გარდაიცვალა მოვალე. მემკვიდრეები არ იღებენ მემკვიდრეობას, რათა არ მოხდეს ამ ქონებაზე აღსრულების განხორციელება. აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ ისინი ცხოვრობენ იპოთეკით დატვირთულ ბინაში. თითქმის ერთი წელია, ველოდებით, როდის მიიღებენ სამკვიდროს მემკვიდრეები, მაგრამ, ეს ლოდინი, ვფიქრობ, უშედეგოა. როგორ მოვიქცეთ და ვის მივმართოთ?

პასუხი: მოქმედი კანონმდებლობიდან გამომდინარე, მოვალის გარდაცვალების შემდეგ, ხშირ შემთხვევაში, მისი მემკვიდრეები განზრახ არ იღებენ სამკვიდროს, ძირითადად, უძრავ ქონებას, რომელიც დატვირთულია იპოთეკით სამკვიდრო მოწმობის მიღების გზით, რათა არ მოხდეს ამ ქონებაზე აღსრულების მიქცევა, მაშინ, როდესაც მემკვიდრეებს ეს ქონება ფაქტობრივი ფლობით აქვთ მიღებული. ვინაიდან მოვალე უკვე გარდაცვლილია, თქვენ სარჩელი უნდა აღძრათ მემკვიდრეების მიმართ. მათ, შესაძლოა, მემკვიდრეობა სანოტარო წესით მიღებული არ აქვთ, მაგრამ სამკვიდროს ფაქტობრივად დაეუფლნენ. ასეთ შემთხვევაში, საქმეში მოპასუხედ მოწვეული იქნება ყველა მემკვიდრე, ხოლო თუ მოწვეულმა მოპასუხეებმა განაცხადეს, რომ ისინი უარს ამბობენ მემკვიდრეობაზე, მაშინ, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 85-ე მუხლის შესაბამისად, დაისმება საკითხი სათანადო მოპასუხის ჩართვასთან დაკავშირებით და საქმეში მოპასუხედ სახელმწიფო ჩაებმება. რეალურად, როდესაც მემკვიდრეები აღმოჩნდებიან თავიანთი ქონების დაკარგვის გარდაუვალი საფრთხის წინაშე, არც ერთი მათგანი არ დაეთანხმება მოპასუხის შეცვლას და პროცესზე ცხადი გახდება, რომ მემკვიდრეები დასახელებული პირები არიან. ხოლო, თუკი ისინი განაცხადებენ, რომ არ არიან მემკვიდრეები, მაშინ საქმეში ჩაებმება სახელმწიფო. ვინაიდან უძრავი ქონება დატვირთულია იპოთეკით, გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილში ჩაიწერება, რომ აღსრულება მოხდეს იპოთეკით დატვირთული ქონების რეალიზაციის გზით.

კითხვა: ვცხოვრობ იტალიურ ეზოში. ჩემმა მეზობელმა გადაწყვიტა ჩემი საცხოვრებელი ოთახის თავზე აბაზანისა და ტუალეტის მშენებლობა და ამოჭრა იატაკი. მიცხადებს, რომ ეს მისი საკუთრებაა და რაც უნდა, იმას გააკეთებს. გამოვიძახეთ პოლიცია და მანაც განგვიცხადა, რომ ეს იყო კერძო საკუთრება. გთხოვთ, განმიმარტოთ, მაქვს თუ არა უფლება მივმართო სასამართლოს?

პასუხი: მოქმედი კანონმდებლობიდან გამომდინარე, გაქვთ უფლება, აღძრათ სარჩელი სასამართლოში მეზობლის მიმართ, რომელმაც თქვენი საცხოვრებელი ოთახის თავზე აბაზანისა და ტუალეტის მშენებლობა დაიწყო და ამისთვის ამოჭრა იატაკი. მოითხოვეთ თქვენი, როგორც მესაკუთრის, საკუთრებით სარგებლობის უფლების ხელშეშლის აღკვეთა. ამასთანავე, ჩაატარონ წინასწარი ექსპერტიზა და, თუ ასეთი შეუძლებელია, მაშინ მოითხოვეთ, რომ სარჩელით საქმეზე ჩატარებულ იქნეს საინჟინრო-ტექნიკური ექსპერტიზა. იმ შემთხვევაში, თუ ეს უკანასკნელი დაასკვნის, რომ მოპასუხის მიერ ბინაში სააბაზანოსა და ტუალეტის მოწყობით დაირღვა სამშენებლო ნორმები და წესები სასამართლო სსკ-ის 170-ე მუხლისა და 172-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, მესაკუთრის მიერ საკუთრებით სარგებლობის უფლება დარღვეულად მიიჩნევა.

კითხვა: მე და ჩემი მეზობელი შევთანხმდით, რომ მის კუთვნილ ძვირად ღირებულ ავტომანქანას მომყიდდა. შეთანხმებისამებრ, წინასწარ გადავუხადე 3 000 ამერიკული დოლარი, ხოლო დარჩენილი 5 000 დოლარი ორ თვეში მანქანით სარგებლობით მიღებული შემოსავლიდან უნდა გადამეხადა. ავტომანქანის წაყვანიდან მეორე დღესვე აღმოჩნდა, რომ მანქანა ტექნიკურად გაუმართავი იყო, რის გამოც, გარკვეული პერიოდის გასვლის შემდეგ, მანქანა სარემონტოდ პროფილაქტიკაში მივიყვანე. სარემონტო სამუშაოების დროს ჩემმა მეზობელმა ძალით წაიყვანა ავტომანქანა. მაქვს თუ არა უფლება, მივმართო სასამართლოს, რათა მანქანის გამყიდველმა დამიბრუნოს ჩემი კუთვნილი 3 000 დოლარი? როდესაც ამ თანხას ვთხოვ, მიცხადებს, რომ ეს იყო „ბეს“ თანხა და, რადგან დარჩენილი თანხა არ გადავიხადე, არ დამიბრუნებს. არის თუ არა ეს „ბეს“ ხელშეკრულება?

პასუხი: მოქმედი კანონმდებლობიდან გამომდინარე, უნდა მიმართოთ სასამართლოს და მოითხოვოთ გადახდილი 3 000 დოლარის დაბრუნება. ხელშეკრულება წარმოადგენს განვადებით ნასყიდობის შეთანხმებას, და არა „ბეს“ შესახებ აქცესორულ ხელშეკრულებას. სამოქალაქო კოდექსის 421-ე მუხლის თანახმად, „ბედ“ მიიჩნევა ფულადი თანხა, რომელსაც ხელშეკრულების ერთი მხარე აძლევს მეორე მხარეს და ამით დასტურდება ხელშეკრულების დადების ფაქტი. განსახილველი ნორმის თანახმად, „ბე“ წარმოადგენს ხელშეკრულების დადების ფაქტის მტკიცებულებას, რომელიც ამავდროულად უზრუნველყოფს ძირითადი ვალდებულების შესრულებას. ამდენად, „ბე“ დამატებითი, აქცესორული ხელშეკრულებაა, რომელიც არ არსებობს ძირითადი ვალდებულების გარეშე და, არა მარტო ადასტურებს მხარეთა შორის ძირითადი უფლება-ვალდებულებების არსებობის ფაქტს, არამედ უზრუნველყოფს ვალდებულებების შესრულებასაც. მოცემულ შემთხვევაში კი ძირითადი ვალდებულება შესრულებულია, ანუ მანქანა გადაცემულია მყიდველისთვის და დარჩენილია მყიდველის მხრიდან გამყიდველისთვის ნაწილი თანხის გადახდა.