როგორ დაძლია უკურნებელი სენი ნიკა მემანიშვილმა და როგორ გახდა ის ათი წლის ასაკში დირიჟორი
როგორ უწევს ადამიანს ამ ყოფაში თავის დამკვიდრება და გატანა, ალბათ, ნიკა მემანიშვილის მაგალითიდან უფრო კარგად დაინახავთ. აკი დათა თუთაშხიაც ამას ამბობს: „ვიცი, გაინტერესებთ, რისთვის ვარ, რას ვეძებ და რატომ მოვედი ჩემი წილი ბორკილის თუ ულუფის დასაწიერზე, გეტყვით, მაგასაც. არც მგლის მოდგმის ვარ, რომ საჭმლის შოვნისთვის ვიცხოვრო მხოლოდ და არც – კურო ხარი, რომ ბალახი და ძროხები მჭირდებოდეს მარტო. ერის შვილი ვარ მე. ფიქრი მჭირია და საზრუნავი...“
წარმატების გემო ნიკამ ჯერ კიდევ ათი წლის ასაკში გაიგო, როცა ჯანსუღ კახიძის თხოვნით, სიმფონიურ ორკესტრს უდირიჟორა. სახელი და ხალხის სიყვარული დღემდე აქვს, მაგრამ გვერდით აღარ ჰყავს ადამიანები, რომლებიც მის ცხოვრებაში უდიდეს როლს ასრულებდნენ. წარსულის ფურცლებს დედასთან ერთად ათვალიერებს და ბევრ საინტერესო ამბებს იხსენებს ხოლმე.
ლამარა ისაკაძე: ნიკას ბავშვობაში, ძილის წინ ყოველთვის ვუმღეროდი. სამი თვის რომ იყო, „აზუზუნდი, ფუტკარო, ჩემს ნიკას ნანა უთხარო“ ვუმღერე. ერთხელაც, ამას რომ ვუმღეროდი, საშინლად ატირდა. არადა, ძალიან წყნარი და ბუნჩულა იყო. გავოცდი. დედაჩემმა მითხრა, – აბა, ისევ უმღერე და დააკვირდი, რაზე აქვს ასეთი რეაქციაო. გავიმეორე. სიმღერას რომ მოვრჩი, ისევ დაიწყო ტირილი. მერე მივხვდი, რომ ბოლოში „ო“ არ ვთქვი და პროტესტი ამაზე გამოხატა. საერთოდ, ისაკაძეები მუსიკალური ნიჭით გამოვირჩევით, მაგრამ ასე, ალბათ, არც ერთი არ გამოვხატავდით. ჩემმა დედამთილმა ვერცხლის დანა-ჩანგალი მაჩუქა. ერთ დღესაც გავიხედე, ნიკა აივანზე გაწოლილა, გაუტანია ჩანგლები და დანები, თითო თითოს აივნიდან აგდებს და ყურს ძირს ადებს. არ გავუჯავრდი. რომ დავაძინე, დამაინტერესა. მეც გადავაგდე რამდენიმე – მოგუდული ხმა ჰქონდა, მერე ჟღერადობა ნელ-ნელა გაიშალა, თითქოს ორკესტრის ინსტრუმენტების ხმა იყო. ეს რომ ვთქვი, მასხრად ამიგდეს – ბებერი დედა რომ ხარ, ყველაფერი გეჩვენებაო. საბავშვო ბაღში მივიყვანე. არ მემეტებოდა ბაღისთვის ისე ვზრდიდი, მაგრამ სხვა გზა არ მქონდა, ვმუშაობდი. ერთი კვირის შემდეგ სამსახურში მირეკავენ და მეუბნებიან, მობრძანდითო. ვიფიქრე, რაღაც გააფუჭა-მეთქი. მასწავლებელს ნიჭიერი ბავშვებისგან პატარა ორკესტრი ჰქონდა შექმნილი. საჩხაკუნო სათამაშოებს აძლევდა მათ და ამის საშუალებით გამოხატავდნენ თავიანთ მუსიკალურობას. მასწავლებელმა მკითხა: ქალბატონო, ოჯახში დირიჟორი ვინ გყავთო. მე ვუთხარი, ლიანა ისაკაძე ჩემი ბიძაშვილია-მეთქი. ნიკუშამ სათამაშო გამომართვა და ისე აგვყვა, ჩემს გაოცებას საზღვარი არ ჰქონდა. მერე მოვიდა და მითხრა: მასწავლებელო, ჩემ გვერდით რომ ბავშვი ზის, ტაქტში ვერ ჯდება და ჩემ წინ რომ ზის, მუსიკის არაფერი ესმისო. სამოცდათორმეტი წლის ქალი ვარ და ალბათ, ვერ მოვესწრები, მაგრამ იცოდეთ, მისგან ძალიან დიდი დირიჟორი დადგებაო. მოგვიანებით, მეცხრე მუსიკალურ სასწავლებელში შევიყვანე. გარდა ამისა, ძალიან უყვარდა ხატვა და კარგად ხატავდა. ახვლედიანის სახელობის საბავშვო სამხატვრო სკოლაში მივიყვანე, მაგრამ ვინაიდან მუსიკაზე ასე იყო გადართული, შემეშინდა, ხატვას არ გაჰყვეს-მეთქი და გამოვიყვანე. მაინც ვყიდულობდი მისთვის სახატავ მასალებს. იჯდა სახლში და თავისთვის ხატავდა. დაიწყო კუბოების ხატვა.
– არ დაინტერესდით, რატომ ხატავდა კუბოს?
– ბებიამისი, ჩემი დედამთილი რომ გარდაიცვალა, მაშინ უყურებდა და დახატა. ამის შემდეგ სულ კუბოს ხატავდა. ძალიან შემეშინდა, ვიფიქრე, ნამდვილად რაღაც უბედურება დაგვემართება-მეთქი. არ გავიდა დიდი დრო და ჩემი უმცროსი და გარდაიცვალა. ულამაზესი გოგო იყო. დაიძინა და ვეღარ გაიღვიძა. ისეთ დღეში ჩავვარდით, სიცოცხლე აღარ გვინდოდა. ამ მდგომარეობამ ძალიან გაგვტეხა. დედა ლოგინად ჩავარდა, ძმას ინფარქტი მოუვიდა. გავიდა ექვსი თვე და ჩემი მეუღლე გარდაიცვალა. არ ვიცი, რაზე ფიქრობდა, როცა ხატავდა, მაგრამ აშკარა იყო, რომ რაღაც წინათგრძნობა ჰქონდა. ნიკა გერმანიაში უნდა წასულიყო თავის თანატოლებთან ერთად. მაშინ 12 წლის იყო. ჩემი ქმარი მეუბნებოდა: ჩვენ უკვე ბებრები ვართ და საშიშია ბავშვის გერმანიაში გაგზავნა, ძალიან ნიჭიერია, არ დაიტოვონ და არ დავიღუპოთო. მერე ეს ამბავი რომ მოხდა, ვიფიქრე, ჩემი ბედი ეს ყოფილა, რატომ დავტანჯო-მეთქი და გავუშვი. ფორტეპიანოზე უნდა დაეკრა და რომ ჩავიდა, ორღანი დახვდა. არადა, ორღანი თვალით არ ჰქონდა ნანახი. ასეთი განცხადება გააკეთეს: ვუნდერკინდი ბავშვი ჩამოვიდა, რომელიც ორღანზე უკრავსო. ნიკამ უთხრა, ორღანზე არ ვუკრავო. იფიქრეს, მატრაკვეცობსო და ღიმილით უთხრეს: ამდენი ხალხი მოვიდა შენს მოსასმენად და თუ უარს იტყვი, ისეთი ჯარიმის გადახდა მოგიხდება, დედაშენს, ალბათ, სახლის გაყიდვა მოუწევსო. რა უნდა ექნა? გავიდა სცენაზე და დაჯდა ინსტრუმენტთან. რომ ჩამოვიდა, გაოცებული მიყვებოდა: პირველი „შენ ხარ ვენახი“ დავუკარი, უფრო იოლი ბანი აქვს. ამასობაში ავითვისე. შემდეგ ბახიც დავუკარი. კონცერტი რომ დასრულდა, ერთი მოხუცი მოვიდა და მითხრა, ალბათ, ამდენ ხანს იმიტომ ვცოცხლობდი, რომ შენთვის მომესმინაო. ამის შემდეგ სამოცი კონცერტი ჩაატარა ორღანზე. არდადეგები რომ დამთავრდა, ჩამოვიდა. ისეთი სტრესი მიიღო ბავშვმა, მთელი სამი თვის განმავლობაში 39 ჰქონდა სიცხე. ძალიან ცუდი პერიოდი იყო. არც მანქანის საშუალება იყო და არც სხვა რამის. მეუღლე აღარ მყავდა, აქეთ დედა იყო ჩაწოლილი, იქით – ძმა. მოკლედ, საშინელ დღეში ვიყავი. ამ დროს ვერაზე ვცხოვრობდით, შატბერაშვილის აღმართზე. ყელი ასტკივდა. მეცხრე საავადმყოფოში უნდა წავიყვანო და ვფიქრობ, როგორ წავიყვანო სიცხიანი ბავშვი. წავედით ფეხით, თან, გზაში ისტერიკულად ვტირი. ნიკაზე ამან ძალიან იმოქმედა. დედა, ნუ ტირი, აღარ მტკივაო. მივედით. ეკა ხოფერიას ქმარი, მიშა ხუჯაძე დამხვდა. ნახა და არაფერია, უბრალოდ, ყელი გაუცივდაო. მერე რომ შემხედა, შეშლილი სახე მქონდა, მკითხა: მანქანით ხართო. არა, ვერიდან ფეხით ჩამოვედით-მეთქი. მანქანა ხომ ადისო? კი-მეთქი. მაშინ დასხედით, სახლში მე წაგიყვანთო. ეს სიკეთე არასდროს დამავიწყდება.
– ბატონი ჯანსუღ კახიძე მისით აღფრთოვანებული იყო. რას გაიხსენებდით დიდი მაესტროს და ნიკას შემოქმედებითი ურთიერთობიდან?
– ნიკა ათი წლის იყო, როცა გავიგე, რომ ჯანო კახიძე ლექციებს კითხულობდა. ბავშვებს უხსნიდა, რა მუსიკა, რომელ ნაწარმოებზე იყო აგებული. მის ცოლს, ნანდა კაკაბაძეს კარგად ვიცნობდი და ბატონ ჯანოს ვთხოვე, შეიძლება, თქვენთან იაროს-მეთქი. დამთანხმდა. ამოიდებდა იღლიაში დეიდის ნაჩუქარ „აბესალომ და ეთერის“ და „დაისის“ პარტიტურას და ისე მიდიოდა. ისეთი ნიჭი გამოამჟღავნა, რომ ბატონმა ჯანომ უთხრა: შეგიძლია, ახლა დადგე და ორკესტრს უდირიჟოროო. დადგა და თავიდან ბოლომდე უდირიჟორა ბეთჰოვენის მეხუთე სიმფონიის პირველ ნაწილს. გადაირია ჯანო. რამდენიმე გაკვეთილზე იარა და მერე მითხრა: ამან იმდენი იცის, საცოდაობაა, ჩემთან სიარულით დროს რომ აცდენს. ახლა თქვენი ვალია, ენები ასწავლოთო.
– როგორც ვიცი, ნიკას ყელზე რამდენიმე ოპერაცია აქვს გაკეთებული. რა დაემართა?
– ერთხელ საჭმელს ჭამდა და მითხრა: დედა, ლუკმა გამეჩხირაო. თან, საშინლად გაუწითლდა. ექიმთან მივიყვანე, პროფესორ ყიფიანთან. მითხრა – ბავშვს კისტა აქვსო. პირველმა ოპერაციამ კარგად არ ჩაიარა, ყელიდან ჩირქი ამოსდიოდა. მეორე ოპერაცია გავუკეთეთ და მეორე ოპერაციაზე, თურმე, რაღაცეები ემართებათ, ენა უვარდებათ წინ. ნიკას ენა არ გადმოვარდნია, მაგრამ ჭამის დეფექტი დარჩა. ლუკმას ხომ ენით ვაგდებთ უკან და ამას ვერ ახერხებდა. მიიფარებდა პირზე ხელს და ისე ჭამდა. ძალიან გავწამდით. ნელ-ნელა ყველაფერი დარეგულირდა.
– ნიკას სკოლის, კონსერვატორიაში სწავლის პერიოდიდან რას გაიხსენებთ?
– არასოდეს ისეთი არაფერი ჩაუდენია, რომ მის გამო ცრემლად დავღვრილიყავი. მშობლებს რომ რაღაცას ეტყოდნენ და ატირებდნენ, მე ძალიან თავდაჯერებული ვიყავი. ერთხელ, კონსერვატორიის ბიბლიოთეკაში მსოფლიოში პირველი ოპერის, ჯაკომო პერის „ევრიდიკეს“ პარტიტურა იპოვა. საიდან მოხვდა კონსერვატორიაში არავინ იცოდა. ნიკამ სანოტო ფურცლებზე გადმოიტანა, როგორც უნდა შეესრულებინა ორკესტრს და ამით გავიდნენ მსოფლიოს კლასიკური მუსიკის არენაზე. პირველ კურსზე იყო, რომ ვენაში წავიდა, კონსერვატორიაში სასწავლებლად. უნდოდა, ამის პარალელურად, იქაც ესწავლა. ჩავთვალე, რომ არც მაშინ უნდა დაჩაგრულიყო და გავუშვი. ზურაბ ჟვანიას გავაგებინე. ზურამ მითხრა: მე ვაფინანსებო. სალაროში შვიდი ათასი შევიტანეთ. რაღაც რომ იყოს, ბავშვს საარსებო წყარო ხომ უნდა ჰქონდესო. მერე მირეკავდა და ამბებს მეკითხებოდა, როგორ მიდის სწავლის საქმეო. მეოთხე კურსზე იყო, დოი „ჯინსების თაობას“ დგამდა, ჩამოიყვანა და დარჩა.
– მე ვიცი, რომ სწორედ ვენაში გაიცნო ნიკამ სოფი ლორენი, რომელსაც სულ ახსენებს.
– ნიკამ იქ რომ ჩააბარა, უთხრეს, აუცილებლად უნდა გქონდეს მობილური, ისე ვერ მიგიღებთო. თურმე, ასეთი წესია. ნიკას არ ჰქონდა და ძალიან შეწუხებულა. ერთი დაბალი, შავგვრემანი ბიჭი მდგარა მის გვერდით და იმას უთქვამს: ორი მობილური მაქვს, მოგცემ და როცა გექნება, მაშინ გადამიხადეო. ეს ბიჭი აღმოჩნდა ედუარდო პონტი, სოფი ლორენის შვილი, მაგრამ რატომღაც არ უთხრა. ძალიან დამეგობრდნენ. ერთ მშვენიერ დღეს ნიკასთვის უთქვამს: დედაჩემი უნდა ჩამოვიდეს, ვენა უნდა დავათვალიერებინო. იმდენს ვწერ ოჯახს, მითხრეს დედაშენს აეროპორტში ნიკა დაახვედრეო. ნიკაც წავიდა აეროპორტში დასახვედრად. გავიხედე, მოდის არაჩვეულებრივი აღნაგობის ქალი, თავზე დიდი ბანდერა ახურავს და სათვალე უკეთია. შევამჩნიე, დაცვა მოჰყვება. ვიფიქრე, რატომ არ მითხრა ედუარდომ, თუ ასეთი დედა ჰყავს, რომ დაცვით დადის-მეთქი. მერე კაფეში შევედით და სათვალე რომ მოიხსნა, ადგილზე გავშეშდი, სოფი ლორენი რომ დავინახეო. სულ თავის ფილმებზე ყვებოდა თურმე.
– ნიკას ბარბარა სტრეიზანდიც უზომოდ მოსწონს.
– შარშან დათუნა გერსამიამ გაიგო, რომ ბარბარა სტრეიზანდი ინგლისში, ლონდონში ბოლო კონცერტს მართავდა და ნიკას შეატყობინა. მერე ნიკო ლეკიშვილმა გაიგო ეს და ნიკას უთხრა: მე დაგაფინანსებ, ოღონდაც წადი, ნახე ეს შენი ბარბარა და ამოისუნთქეო. წავიდა. მერე ყვებოდა: რომ ჩავედი არც ერთი ბილეთი აღარ იყო. კონცერტამდე რაღაც ნახევარი საათი იყო დარჩენილი, სალაროს ფანჯარა გაიღო და დაიძახეს, სამი ბილეთია დაბრუნებული. დაბრუნებულზე ფულს არ ართმევენ და უფასოდ შემხვდა. სადღაც შევედი და რას ვხედავ, პრინცი ჩარლზი, მეუღლესთან და ვიღაცეებთან ერთად ზის და მაკარონს ჭამენ. ძალიან მშიოდა, მაგრამ როგორ გავბედავდი იქ პირის განძრევას. მერე გავყევი, გავყევი და პირველ რიგში დავჯექი. მეორე რიგში, ჩემს უკან ჩარლზი და მისი ცოლი დასხდნენო. კონცერტი რომ დასრულდა, კულისებში რიგი დამდგარა ბარბარას სანახავად. სანამ ნიკას რიგი მოვიდოდა უფიქრია, რომ მივიდე, რა ვუთხრა, იცით, მე ვარ ნიკა მემანიშვილი საქართველოდან და ბავშვობიდან მიყვარხართო და აღარ მისულა.
– როგორც ჩანს, ასაკში იყავით, როცა ნიკა გაგიჩნდათ. გვიამბეთ თქვენი დაოჯახების ამბავი.
– მამამისი ორმოცდაათს იყო გადაცილებული, მე – ორმოცს, როცა შევუღლდით. ჩემი სიძის ნათესავი იყო. უფროსი დის ქორწილში მნახა და იქიდან ამომიღო მიზანში. რომ აღარ გავთხოვდი, თვითონაც არ მოიყვანა ცოლი, მე მელოდებოდა. ბოლოს მაინც მისი გავხდი. სულ იმას ვამბობდი, ნაცოლარს არასოდეს გავყვები და ვიღაცის დედინაცვალი არ გავხდები-მეთქი. ეს უცოლო იყო, თან ლამაზი შესახედაობის. ორმოცდაორი წლის ვიყავი, ნიკა რომ შემეძინა, თუმცა შვილზე აღარ ვფიქრობდით. ჩემი ქმარი ამაზე არაფერს ამბობდა.
– ამ სახლში სულ ერთი წელია, რაც გადმოხვედით. მანამდე, როგორც ვიცი, სულ ქირით ცხოვრობდით. გაიხსენეთ ის პერიოდი, როცა ძალიან გიჭირდათ.
– ჩემი სიძეები მეხმარებოდნენ, დის ქმრები. დედისთვის და ძმისთვის წამლებით გარანტირებული ვიყავი. არც საჭმელი და სასმელი აკლდათ. მე თუ არ მქონდა, მათ მაინც ჰქონდათ საჭმელი. ნიკა უნივერსიტეტის მოპირდაპირე კაფეში უკრავდა. გარეთ ვიდექი სანთლით და ასანთით ხელში და ველოდებოდი. ერთი ინგლისელი კაცი იყო, ჯაზმენი, იცოდა, როდის უკრავდა ნიკა და იმ დღეებში მოდიოდა მის მოსასმენად. ათ დოლარს ჩუქნიდა. კაფეს მეპატრონემ შეამჩნია და ნიკას ამ ფულს ართმევდა. ინგლისელი მიხვდა და მერე ჩუმად აძლევდა ფულს. რაც შეეხება ბინებს. შატბერაშვილზე რომ ვცხოვრობდით, კერძო სახლში, ის სახლი ყველასი იყო. მერე ჩემმა სიძემ ჩემი ძმის წილიც შეისყიდა და ჩემიც. მას შემდეგ ქირით ვიყავით. ვაჟაზე ერთოთახიანი ბინა მქონდა, ის გავყიდეთ და აქ შევიძინეთ. რემონტი იყო საჭირო. ნიკამ თავისი მანქანა გაყიდა და გავაკეთეთ.
– ნიკა უკვე ოცდაათი წლისაა, ჯანმრთელი, აქვს არნახული წარმატება, არცთუ ისე ცუდი შემოსავალი, საკუთარი ჭერი, თქვენ ჰყავხართ, არაჩვეულებრივ საზოგადოებაში ტრიალებს, მაგრამ არ ჰყავს მეუღლე, შვილები, რომლებიც ოჯახს შეავსებენ და გვერდში ამოუდგებიან. არც ერთ დედას არ უნდა, მით უმეტეს, თუ ერთი ჰყავს, მისი შვილი მარტო დარჩეს. რას ფიქრობთ ამაზე?
– სკოლაში ერთი გოგო უყვარდა საოცრად, მაგრამ სიყვარულში ვერ გამოუტყდა. მერე ის გოგონა სასწავლებლად ინგლისში წავიდა და იქ გათხოვდა. ვენაში ოთხი მეფის შთამომავალი უყვარდა. მაშინ ნიკა ძალიან მსუქანი იყო, თუმცა იმისთვის ამას მნიშვნელობა არ ჰქონდა. ჩემი ძმა გარდაიცვალა და ნიკა რომ ჩამოვიდა, აღარ წავიდა, დარჩა. იმ გოგოს ეწყინა, რომ აღარ ჩააკითხა და ამით დამთავრდა ყველაფერი. ახლა ამბობს, არავინ მიყვარს და ვინ მოვიყვანოო.