რა არის სახიფათო და ყველაზე ძნელად საკურნებელი სენი
„უხილავი ბრძოლა“
როგორც გონების დაცვაა აუცილებელი უცოდინრობისაგან, ასევე, აუცილებელია, დავიცვათ ის საპირისპიროსაგან – მრავალგვარი ცოდნისა და გამომეძიებლობისაგან. რამეთუ რამდენადაც სწრაფად ავავსებთ მას ცოდნის, წარმოდგენებისა და ზრახვების სიმრავლით, რომელთა შორის ამაო, ფუჭი და მავნე აზრებიც არ არის გამორიცხული, იმდენადვე მოვაუძლურებთ და ის ვეღარ შეძლებს გულისხმაჰყოს, თუ რა არის მარგებელი ჭეშმარიტი გამოსწორებისათვის და სრულყოფისათვის. ამიტომ, გმართებს, ისეთი დამოკიდებულება გქონდეს მიწიერი ცოდნის მიმართ, რომელიც ზოგჯერ დასაშვებია, მაგრამ არა აუცილებელი. ვითომც უკვე მიიცვალე მათთვის, მოიკრიბე გონება, რაც შეიძლება გულისყურის დაძაბვით და ყოველგვარ მიწიერ საგნებზე ფიქრისაგან გათავისუფლდი.
წარსულის ამბებსა და ახალ ცნობებს აწმყოზე ყურადღებას ნუ დაუთმობ. ყოველი ამბოხება მსოფლიოში და სამეფოებში ისე მიიღე, თითქოს ასეთი რამ არც მომხდარა, ხოლო, თუ ვინმე მსგავს ამბავს მოგიტანს, განიშორე ისინი და შორს განაგდე გულისა და გონებისაგან. ისმინე, რას ამბობს წმიდა ბასილი: „დაე, მწარე საზრდელად გექმნეს ამქვეყნიური ამბების შეტყობა და ღირს მამათა გადმოცემები კი – ვითარცა გოლეული“. ყურადიღე ისიც, თუ რას გვამცნობს წინასწარმეტყველი დავითი: „მითხრეს, შე უშჯულოთა ზრახვაი, არამედ არა იყო ვითარ შჯული შენი, უფალო“ (ფს. 118,85). შეიყვარე მხოლოდ სულიერი და ზეციერი საგნები და მით განისწავლე. ნურაფერი დაგაინტერესებს ამქვეყნიური, არამედ მხოლოდ „უფალი იესო ქრისტე და ისიცა ჯვარცმული“ (1 კორ. 2,2), მხოლოდ მისი ცხოვრება და სიკვდილი, მხოლოდ ის, რასაც ის მოითხოვს შენგან. ამგვარად მოქმედი სათნო-ეყოფი ღმერთს, რომლის რჩეულნი ისინი არიან, ვისაც ის უყვარს და მისი ნების აღსრულებას ცდილობს.
ყოველი სხვა კვლევა და ძიება შობს და კვებავს პატივმოყვარეობასა და ამპარტავნებას; ეს ეშმაკის ხუნდები და მახეებია. როდესაც ხედავს იგი, რომ იმათი ნებისყოფა, ვინც სულიერად ცხოვრობს, ძლიერია და მტკიცე, გამომეძიებლობით ესხმის თავს მათ გონებას, რათა ამ გზით იპყრას იგი. ამისთვის, როგორც წესი, მათს გონებაში დებს მაღალ, დახვეწილ, მომხიბლავ აზრებს. განსაკუთრებით იმათ მოუვლენს ასეთ განსაცდელს, ვისაც მახვილი გონება აქვს და უყვარს ამის წარმოჩენა. ისინიც, გაიტაცებთ რა ასეთი მომხიბლავი აზრები, ივიწყებენ, რომ გული დაიცვან წმინდად და საკუთარ თავზე მეტი სიმდაბლით იფიქრონ. შებორკილნი ამპარტავნებისა და ზესთმჩენობის საკრველით, საკუთარი გონებისაგან ქმნიან კერპს, ამის შედეგად კი თანდათან, შეუმჩნევლად ეძლევიან აზრს, რომ აღარ საჭიროებენ სხვის რჩევას და დახმარებას, იმდენად, რამდენადაც მიჩვეულები არიან ყველა საჭირო შემთხვევაში მიმართონ საკუთარი გონებისა და აზროვნების კერპს.
ეს კი უკიდურესად სახიფათო და ძნელად საკურნებელი სენია; ამპარტავანი გონება ბევრად საუბედუროა, ვიდრე ამპარტავანი ნებისყოფა. რამეთუ ნებისყოფის ამპარტავნება შეიცნობს რა მას გონება, შესაძლებელია, მის მიერ განკურნებულ იქნეს, ხელსაყრელ შემთხვევაში საჭირო უღელქვეშ მისი მოდრეკის გზით. მაგრამ, ვინ განკურნავს გონებას, რომელიც თავდაჯერებით განამტკიცებს აზრს, რომ მისი განსჯა ყველაზე სწორია? შეუძლია კი მას ყური უგდოს ვინმეს, როდესაც დარწმუნებულია, რომ სხვათა მსჯელობა არც ისე სწორია, როგორც მისი? როდესაც სულის თვალი – გონება, რომლის საშუალებითაც ადამიანს შეეძლო შეეცნო და გამოესწორებინა ამპარტავანი ნებისყოფა, თვითონ არის დაბრმავებული ამპარტავნებით და რჩება უკურნებელი. ვინ განკურნავს ნებისყოფას? ამ დროს შიგნით ყველაფერი არეულია და თანაც ისე, რომ ვერას და ვერავინ დაადებს სალბუნს. აი, რატომ გმართებს, რომ, რაც შეიძლება, მსწრაფლ გაუწიო წინააღმდეგობა დამღუპველ გონების ამპარტავნებას, ვიდრე ის შენი ძვლების ტვინამდე შეაღწევდეს. წინააღმდეგობა გაუწიე, დაიმორჩილე გონების სისწრაფე და მდაბლად დაუქვემდებარე შენი აზრი სხვების აზრს. იყავი სულელი ღმერთის სიყვარულში, თუ გსურს, აღემატო სოლომონს სიბრძნით: „უკუეთუ ვისმე ბრძენ ჰგონიეს თავი თვისი თქუენ შორის ამას სოფლისა, სულელ იქმენინ, რაითა იყოს იგი ბრძენ“ (კორ. 3,18).