№34 რა პოლიტიკური სპექტაკლი დაუდგა სტალინმა ამერიკელებს
ნინო კანდელაკი ნიკა ლაშაური
იოსებ სტალინი რომ დიდი პოლიტიკური მოთამაშე იყო, უდავო ფაქტია. ისიც ცნობილია, რომ საბჭოთა ბელადი ყოველთვის წარმატებას აღწევდა როგორც ლოკალურ, ასევე გლობალურ ასპარეზზე... ისტორიულ მეცნიერებათა დოქტორი, ანატოლი პროკოპენკო წერს: „მიუხედავად იმისა, რომ სტალინის დაუძინებელი მტერი ტროცკი პუბლიკაციებში საბჭოთა ბელადზე 99 პროცენტს ცილისწამებას წერდა, მას მრავალფეროვანი ეპითეტებით ამკობდა, ზოგიერთი, თითქოსდა, შეურაცხმყოფელი გამონათქვამი ამა თუ იმ კონტექსტში ზედგამოჭრილი იყო სტალინისთვის და ზუსტად ასახავდა მისი პიროვნების არსს. აი, მაგალითად, ტროცკი სტალინს, ზოგადად, დიდ მსახიობს უწოდებდა და ამით ამბობდა, რომ „კობა“ არაგულწრფელი ადამიანი იყო, როგორც მტრებთან, ასევე მოყვრებთანო. თუმცა, ეს მტკნარი სიცრუეა და იოსებ ბესარიონის ძე სტალინი თავის აქტიორულ ხელოვნებას მხოლოდ მაშინ ავლენდა, როდესაც მატყუარა მტრის მოტყუება და მისი დამარცხება იყო საჭირო. თანაც სტალინს ამ „აქტიორულ თამაშში“ შეეძლო, პარტნიორებიც აეყოლიებინა და ყველანი ერთად (იგულისხმებიან პარტნიორები) დიდებულ სპექტაკლს დგამდნენ საერთაშორისო პოლიტიკურ სცენაზე. სტალინის ბიოგრაფი, გენერალი დიმიტრი ვოლკოგონოვი წერს: „მას მერე, რაც საბჭოთა კავშირმა ატომური ბომბი შექმნა და შეერთებული შტატების ატომური ჰეგემონია დაამხო, ტრუმენსა და კომპანიას სტალინის მიმართ აგრესია გაუძლიერდათ. ისედაც სანქციებდადებულ საბჭოეთს სანქციები კიდევ უფრო დაუმძიმეს და რომ არაფერი ვთქვათ დახმარებასა თუ სტრატეგიული ნედლეულის მიყიდვაზე, თოკი რომ თოკია, იმის შეძენაზეც კი უარს გვიცხადებდა დასავლეთი. ერთი მხრივ, ეს კარგი იმით იყო, რომ ისეთ პირობებში საბჭოეთი იძულებული იყო ბევრი რამე თავად ეწარმოებინა, მაგრამ ყველაფერზე სიმძლავრეები მაინც არ გვყოფნიდა. ამას ისიც დაემთხვა, რომ ჩინეთის ლიდერმა მაო ძედუნმა სტალინს ატომური ტექნოლოგიების გადაცემა სთხოვა, რათა ჩინეთიც თერმობირთვული სახელმწიფო გამხდარიყო – ასე კაპიტალისტური ბანაკისთვის ბევრად საშინი ვიქნებითო. სტალინმა, რა თქმა უნდა, მაოს უარი უთხრა და ეს პირველ რიგში, იმით ახსნა, რომ ატომური ტექნოლოგიების გავრცელება დიდ ხიფათს შეუქმნიდა დედამიწას. სინამდვილეში კი სტალინს სულაც არ უნდოდა ჩინეთის „ატომური გაძლიერება“, მიუხედავად იმისა, რომ ჩინეთი სოციალისტურ ბანაკში იმყოფებოდა. სტალინმა შესანიშნავად იცოდა, რომ ჩინეთი მსოფლიო ბატონობის ამბიციით იყო შეპყრობილი და მიუხედავად იდეოლოგიური ერთობისა, თუკი დასჭირდებოდა, ჩინეთი საბჭოეთსაც კი არ დაინდობდა. ხოლო ატომური ჩინეთი კი, ამ მხრივ, ასმაგად საშიში იყო. მაო „დიდი მამის“ (ასე უწოდებდა მაო სტალინს) უარმა ძალიან გაანაწყენა, თუმცა სიტყვის შებრუნებასა და ურჩობას როგორ გაუბედავდა? სტალინმა ეს მომენტი სათავისოდ გამოიყენა და ერთი დიდებული პოლიტიკური კომბინაცია შეიმუშავა...“
იოსებ სტალინის პოლიტიკური კომბინაციის მიზანი იყო: პირველი – საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ წარმოებული სანქციების შერბილება, რადგან მათი ბოლომდე მოხსნა გამორიცხული იყო და მეორე – შეერთებული შტატებისა და დასავლური სამყაროს გამოყენება საბჭოეთის სამხედრო კუთხით გასაძლიერებლად. ასეთი რამ, ერთი შეხედვით, სრულ აბსურდად მოგეჩვენებოდათ, რადგან დასავლური სანქციები, სწორედ, საბჭოეთის სამხედრო წინსვლის დასასუსტებლად იყო შემოღებული. სტალინმა კი, ფაქტობრივად, შეუძლებელი შეძლო და აი, როგორ. გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე ვიაჩესლავ მოლოტოვი ყვებოდა: „სტალინისა და მაოს ურთიერთობა სინამდვილეში, დიდოსტატისა და შეგირდის ურთიერთობა იყო, რომლის დროსაც შეგირდი ოსტატს მამას უწოდებდა, თუმცა, საბჭოთა ბელადი იმისთვისაც იყო მზად, რომ ხელსაყრელ მომენტში შეგირდი მას ყველში სწვდებოდა, ტახტიდან ჩამოაგდებდა და მის ადგილს დაიკავებდა. სტალინი რის სტალინი იქნებოდა, რომ ეს გამოპარვოდა. ის (სტალინი), რა თქმა უნდა, არ ენდობოდა მაოს და მე ხშირად მიმეორებდა: „მაო ბოლოკია – გარედან წითელია, შიგნით კი – თეთრი და თანაც ძალიან მწარე. თუ შეცდები და შეჭამ, შეჭმული თავად დარჩები“. ერთი სიტყვით, სტალინი მაოს ოსტატურად იყენებდა და როდესაც ატომური ტექნოლოგიების გადაცემაზე უარი უთხრა და გაისტუმრა, იქ დაებადა იდეა, რომ ეს მომენტი ჩვენი ქვეყნის სასარგებლოდ გამოეყენებინა. სტალინის ბრძანებით, „გაჟონა ინფორმაციამ“, რომ თითქოს საბჭოეთი ჩინეთისთვის ატომური ტექნოლოგიების გადაცემას აპირებდა და ამის გაკეთება ფარულად უნდოდა, ისე, რომ ფაქტის წინაშე დააყენებდა დასავლეთს. ამან კარგად იმუშავა და ამერიკელები ფარულად თავადვე დაგვიკავშირდნენ ავრიელ ჰარიმანის მეშვეობით და გვითხრეს, რომ თუკი ატომური ტექნოლოგიების გავრცელებაზე უარს ვიტყოდით, მაშინ ისინი მართალია, ფარულად, მაგრამ მნიშვნელოვანწილად დაგვეხმარებოდნენ ომის შემდგომ დანგრეული ეკონომიკის აღდგენაში და სავალუტო ფონდსაც გამოგვიყოფდნენ, რა თქმა უნდა, ასევე ფარულად. სტალინმა „ყოყმანის“ მერე თანხმობა განუცხადა ტრუმენის საიდუმლო ემისრებს. მაო კი მოსკოვში დაიბარა ფარულად, უთხრა, რომ მომავალ პოლიტიკურ თამაშში განაწყენებულის როლი ეთამაშა და ამერიკული ფარული ინვესტიციებიდან გარკვეულ წილს შეჰპირდა. მაომ შესანიშნავად მოირგო სტალინის მიერ მისთვის მინიჭებული როლი და „ვიწრო წრეში“ საბჭოთა ბელადის მიმართ უკმაყოფილებას გამოთქვამდა ატომური ტექნოლოგიების გადაცემაზე უარის თქმის გამო. ამან ასი პროცენტით იმუშავა. ამერიკელებმა ფარული სახსრები გამოუშვეს და ეს საკმაოდ დიდი ფული იყო. ამერიკული ფულის 80 პროცენტი საბჭოთა სარაკეტო ტექნოლოგიების განვითარებას მოხმარდა, ხოლო 20 პროცენტი კი – ჩინელებისთვის საკვები პროდუქტების შეძენას. ამერიკას კარგა ხნის განმავლობაში წარმოდგენაც კი არ ჰქონდა, რომ საბჭოთა სარაკეტო სისტემა მათი ფულით შევქმენით...“
ვერაფერს იტყვი, როგორც მოლოტოვის მონაყოლს არ გაუვა წყალი, ასევე აშკარაა, რომ იოსებ სტალინის მრავალმხრივი გენია სრული დატვირთვით მუშაობდა ამ დიდი ქვეყნის აღორძინებაზე, რომელსაც საბჭოთა კავშირი ეწოდებოდა.“