– ცალსახად უნდა გვქონდეს გავლებული „წითელი ხაზი“, რომლის გადაკვეთაც ჩვენ არ შეგვიძლია: საქართველოს ვერც ერთი ხელისუფლება ვერასდროს აღიარებს აფხაზეთის დამოუკიდებლობას და უნდა ამოვიდეთ ამ მთავარი და განმსაზღვრელი მომენტიდან. სხვა ყველაფერი დასაშვებია, მიუხედავად ამისა, ილუზიებით არ უნდა ვიცხოვროთ და უნდა ვიცოდეთ, რომ დღეს აფხაზეთში პოლიტიკურ პროცესს მთლიანად აკონტროლებს რუსეთი. რაც ბოლო დროს აფხაზეთში ხდება, ეს არის აფხაზი საზოგადოების უკმაყოფილების გამოძახილი, რომელიც არ არის თანახმა, რომ ყოველგვარი პერსპექტივის გარეშე იცხოვროს თვითგამოცხადებულ სახელმწიფოში. ამავე დროს აფხაზი საზოგადოების უმეტესობა დაუშვებლად მიიჩნევს უფრო საფუძვლიან და ღრმა ინტეგრაციას რუსეთის შემადგენლობაში. გადასცეს რუსებს ქონება...

– მიწისა და იმ სახელმწიფო ქონების, რაც დარჩა იქ და რაც ფასეული იქნება თავისუფალი განვითარების პირობებში. ამ ქონების რუსული კაპიტალისთვის გადაცემას ეწინააღმდეგებიან და ამიტომ, ბუნებრივია, იქ საკმაოდ მძიმე სოციალურ-ეკონომიკური ვითარებაა და ამით აფხაზი საზოგადოება, განსაკუთრებით, ეთნიკური აფხაზები და სომხები უკმაყოფილოები არიან. სწორედ, ამის გამოძახილია დაპირისპირება ცალკეულ დაჯგუფებებსა და კლანებს შორის. თავისებური ინტერესები და ხედვა აქვს აფხაზურ კრიმინალურ სამყაროსაც და ეს ყველაფერი დროდადრო თავს იჩენს დე-ფაქტო ხელისუფლებისადმი დაპირისპირებით. ამდენად, ჩვენ უნდა გავიაზროთ, რომ ოკუპირებულ აფხაზეთში ყველაფერი რუსეთის კონტროლს ექვემდებარება. ამ კონტროლიდან არ არიან გასული და ვერც გავლენ. იმავე ბჟანიას, რომელიც მოიაზრება აფხაზური ოპოზიციის ლიდერად „საპრეზიდენტო არჩევნებში“ ერთ-ერთ და, სავარაუდოდ, გამსვლელ კანდიდატად, აქვს ძლიერი და მნიშვნელოვანი რუსული კავშირები და მოსალოდნელი არ არის, რომ მისი „ხელისუფლებაში“ მოსვლის პირობებში რამე შეიცვლება. აქედან გამომდინარე, უნდა დავაკვირდეთ იქ განვითარებულ მოვლენებს, მიუხედავად იმისა, რომ ყველაფერს რუსები აკონტროლებენ, ცალსახად ერთგვაროვანი ეს ურთიერთობა არ არის და კარგად ხედავენ გონიერი აფხაზები, რომ ასე დიდხანს არ შეიძლება, გაგრძელდეს. ერთადერთი მიმართულება აქვთ – რუსეთის სახელმწიფოში ინტეგრაცია და, ფაქტობრივად, მის ნაწილად გადაქცევა. ეს აფხაზების აბსოლუტური უმრავლესობისთვის არის მიუღებელი.

– ჩვენ როგორ უნდა ვიმოქმედოთ? კარგად უნდა ავწონ-დავწონოთ თითოეული დაჯგუფების ინტერესები და გავთვალოთ, რაზე არიან წამსვლელები თბილისისადმი. მით უმეტეს, „ათას ერთი ღამისა არ იყოს“, ეს ნებადართულია ხელმწიფის, პუტინის მიერ, რომელიც საქართველოს ხელისფლებას მოუწოდებს პირდაპირი დიალოგისკენ აფხაზებთან და ოსებთან. ბჟანიას განცხადებაც, რომ მზადაა დიალოგისთვის, ჯდება ამ ნებადართულობის საზღვრებში და ამ საზღვრებიდან ის ვერ გავა, თუნდაც, აირჩიონ ოკუპირებული აფხაზეთის დე-ფაქტო პრეზიდენტად.

– მე, როგორც მოქალაქე და ამ სფეროს სპეციალისტი არ ჩავთვლიდი მიზანშეწონილად ამ ეტაპზე კონკრეტულ შეთავაზებებზე საუბარს.

– საუბარი ამ კონკრეტულ თემაზე შეიძლება, მაგრამ ამ ეტაპზე ის მხარე კონკრეტულ შეთავაზებებზე საუბრისთვის მზად არ არის, ამიტომ უპრიანად ჩავთვლიდი, რომ ხილულ პერსპექტივაში მტკიცედ და თანმიმდევრულად გავატაროთ არაღიარების პოლიტიკა, დავიწყოთ დიალოგი აფხაზებთან და მხოლოდ ამ დიალოგის პროცესში გამოჩნდება, ღირს თუ არა კონკრეტული შეთავაზებები.

– რა თქმა უნდა, რადგან, როგორც კი ქართული მხრე დაიწყებს ლაპარაკს ფედერაციულ მოწყობაზე, აფხაზები მოითხოვენ კონფედერაციას; რომ შევთავაზოთ კონფედერაცია, მოითხოვენ უპირობო აღიარებას.

– ამ შემთხვევაში, საერთოდ არ დასხდებიან სალაპარაკოდ. ამიტომ ნაადრევი შეთავაზება აფხაზებს გაათამამებს და მეტ ილუზიას გაუჩენს, მით უმეტეს, მათ ზურგს უმაგრებს რუსეთის სამხედრო-პოლიტიკურად უძლიერესი სახელმწიფო. ისინი ჩვენ გველაპარაკებიან არა, როგორც ტოლი ტოლსა და თანასწორს, არამედ, როგორც რუსეთი და აფხაზეთი ერთად. ასეთი დიალოგი კი აშკარად არათანასწორია. მიუხედავად ამისა, ყოველთვის ვუსვამ ხაზს, რომ დიალოგი ყველასთან, მათ შორის, დიალოგი აფხაზებთან, დიალოგი რუსეთთან – ყველა დონეზე, სამოქალაქო სექტორის ჩართულობით, არის აუცილებელი, რაც უნდა რთული იყოს ის, მაგრამ ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ ერთი რამ – ეს არის ფაქიზად საწარმოებელი პოლიტიკა, რამდენადაც რუსეთის სახელმწიფო ამ ეტაპზე სიამოვნებით დათანხმდება საქართველოს ფედერალიზაციას და იმთავითვე, გასული საუკუნის 90-ანი წლებიდან ის ორიენტირებულია ამაზე, იმიტომ რომ ფედერალიზაცია, ბევრი თვალსაზრისით, გამოსავალია, აუმჯობესებს ქვეყნის პერსპექტივას, მაგრამ, საბოლოოდ, ის არის არამდგრადი დამოუკიდებლობის საწყის ეტაპზე მყოფი პოსტიმპერიული ქვეყნისთვის, ამდენად, ეს დაასუსტებს საქართველოს და ქართველი საზოგადოება და ქართული სახელმწიფო ამიტომაც არ წავიდა ამ გზით და უარყო ფედერალიზაცია, როგორც საქართველოს განვითარების გზა. ჩვენ სულ უნდა გვახსოვდეს, რომ რუსები თავიდან ვერც იოცნებებდნენ იმაზე, რომ საქართველო დათანხმდებოდა ფედერალურ მოწყობას, მაგრამ მოვლენათა განვითარებამ აჩვენა, რომ მათ შეიძლება, მეტი მადა ჰქონდეთ და მეტის მიღწევის საშუალება გაუჩნდეთ. ასეთი უპირატესობა აქვთ და, თან, გვეთამაშებიან კატა-თაგვობანას. აქედან გამომდინარე, ჩვენ, რასაკვირველია, უნდა ვიფიქროთ რაღაც დათმობებზე, მაგრამ წინაპირობებად მოდელების შეთავაზებისგან თავი უნდა შევიკავოთ. ჩვენ ცოტა ფრთხილად უნდა ვიყოთ, იმიტომ რომ, თუ არ ვიქენით მოქნილები და პრაგმატულად არ მივუდექით პრობლემებს, ეს კონფლიქტი, ქვეყნის დანაწევრება ათწლეულებით გაგრძელდება, რაც სერიოზულად უშლის ხელს განვითარების პროცესს. ზვიად გამსახურდია თავისი მმართველობის ურთულეს პერიოდში დათანხმდა კომპრომისს აფხაზებთან.

– ფაქტია, რომ მოდელმა, რომელიც გამსახურდიამ შესთავაზა აფხაზებს, 28/26/11 – მიიღეს, როდესაც 28 ადგილი ჰქონდათ აფხაზებს, 26 - ქართველებს და 11 – სხვა ეთნოსებს.

– ამ მოდელმა, ასე თუ ისე, დროებით დააოკა აფხაზების მადა. ძნელი სათქმელია, როგორ განვითარდებოდა მოვლენები მომავალში, მაგრამ ქართველმა საზოგადოებამ, მისმა მაქსიმალისტური მიდგომებით გამორჩეულმა ნაწილმა, ის მოდელი მონათლა, როგორც ეთნოკრატია, არ მიიღო და, საბოლოოდ, უარესი შედეგი მივიღეთ ომის სახით. ამიტომ რაღაც კომპრომისისთვის ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ, მაგრამ ეს კომპრომისი უნდა იყოს დიალოგის, მოლაპარაკების შედეგი. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ნებადართულია „შაჰინშაჰის“ – პუტინის მიერ, ამისთვის უნდა ვიყოთ მზად და არ არის ურიგო პერსპექტივა ჩვენთვის. მაგრამ ამ ეტაპზე ჩვენ ვერ ვიქნებით და არც უნდა ვიყოთ უკანდახევის ინიციატორები.

– ეს ის თემაა, რომელიც ერთ-ერთი პირველია გადასაწყვეტად. არ მგონია, ალტერნატივა ჰქონდეს დევნილების უსაფრთხო და მშვიდობიან დაბრუნებას აფხაზეთში, თუმცა ჩვენ, ასევე, უნდა ვიყოთ მზად დიალოგისთვის, რომ, თუ აფხაზეთიდან დევნილების უმეტესობა დაბრუნდა აფხაზეთში, თავის სამკვიდროში, აფხაზეთში იცვლება დემოგრაფიული სიტუაცია და ეთნიკურ აფხაზებს უნდა შევთავაზოთ მათთვის მისაღები და დამამშვიდებელი ვერსია, რომ მათ მომავალს საქარათველოს ერთიანი სახელმწიფოს ფარგლებში არანაირი საფრთხე არ დაემუქრება. ეს აუცილებელია, მაგრამ დევნილების დაბრუნებას, მათი საკუთრების უფლების დაცვას ალტერნატივა არ აქვს და ეს ვაჭრობის საგნად არ უნდა იქცეს.