– ერთ ანეკდოტს გავიხსენებ, რომელიც შესაძლოა, ჩვენი საუბრის რეფრენად გამოდგეს. მოქალაქე შედის აფთიაქში და ეკითხება, ყველა ავადმყოფობის წამალი გაქვთო და პასუხად ეუბნებიან, ჩვენ ისეთი წამლებიც კი გვაქვს, რომელთათვის დაავადება ჯერ არ გამოუგონებიათო. ასეთ პოლიტიკას ატარებენ ჩვენი ფარმაცევტული გიგანტები და შეიძლება, გონივრული ეჭვიც გაგვიჩნდეს, რომ არსებობს კარტელური გარიგება. შეინიშნება მონოპოლიის ნიშნები, თუმცა, თვალშისაცემი რომ არ იყოს, ბაზარზე რამდენიმე მსხვილი მოთამაშეა, რომლებიც ამინდს ქმნიან და შედარებით წვრილ მოთამაშეებს გასაქანისა და იმპროვიზაციის საშუალებას არ აძლევენ. მოდი, ასე დავსვათ კითხვა: რატომ იზრდება ასეთი კომპანიების ბრუნვა? რამდენიმე მიზეზია და, როგორც ეკონომისტი, შევეცდები პუნქტობრივად გავცე პასუხი. დავიწყებ ყველაზე ბანალური ახსნით. ჩვენი მოსახლეობის შემოსავლები იზრდება, როგორც უნდა ვიწუწუნოთ, რომ შევადაროთ დღევანდელობა გასული საუკუნის 90-ან წლებს და, თუნდაც, 80-ან წლებს, როდესაც წამლების ტოტალური დეფიციტი იყო და თბილისში წამალს მხოლოდ „ჩაშკასთან“ თუ იშოვიდი, მოსახლეობას მზარდი შემოსავლების კვალობაზე, აქვს საშუალება, სულ უფრო მეტი თანხა დახარჯოს თავისი ჯანმრთელობის შენარჩუნებაზე ან მკურნალობაზე.  შესაბამისად, სადაც მოთხოვნა იზრდება, იქ მიწოდებაც იზრდება.

– ეს უკვე სუბიექტური ფაქტორებია, მე მაქვს ინფორმაცია, რომ გამოწერილი წამლების თითქმის ნახევარზე მეტი ზედმეტია და ღირებულების ორი მესამედი ზედმეტად გადახდილი თანხაა, ვიდრე ეს რაციონალური მკურნალობის შემთხვევაშია საჭირო.

– ყოველ შემთხვევაში, გაცილებით  ნაკლები ხარჯის გაღება მოუწევდა მოსახლეობას ჯანმრთელობაზე და შეეძლებოდა, ეს თანხები დაეხარჯა არა საეჭვო წარმომავლობის წამლების შესაძენად, არამედ ჯანსაღი წესით ცხოვრებაზე და თავი დაეღწია წამლების ტყვეობისთვის. ორგანიზმის ესა თუ ის ფუნქცია სუსტდება, პარაზიტული ხდება, როდესაც წამლისგან ელოდება იმ ფუნქციის გაძლიერებას, რაც თავად ორგანიზმმა უნდა შეძლოს ავტონომიურ რეჟიმში და, ამდენად, ყოველთვის არ არის კარგი, მით უმეტეს, დიდი რაოდენობით წამლების მიღება. ამას გარდა, ჩამოვთვლიდი რამდენიმე მიზეზს, რაც განაპირობებს ფარმაცევტული კომპანიების შემოსავალს: კარტელური გარიგება უკვე ვახსენეთ. ფარმაცევტულ კომპანიებს და მათ უკან მდგარ ლობისტებს აქვთ საკმაოდ აგრესიული და მიზანმიმართული მარკეტინგი, რაც ნოყიერ ნიადაგს უქმნის გაუთვითცნობიერებულ ან ნაკლებად გათვითცნობიერებულ მოქალაქეს ჭარბი წამლების შესაძენად. როდესაც ადამიანს ეუბნებიან, ეს უებარი წამალიაო, გარბის აფთიაქში და ხანდახან ექიმის კონსულტაციის გარეშე იწყებს ამ პრეპარატის მიღებას. ასევე, ფარმაცევტული კომპანიების ინსტიტუციური და არაფორმალური ალიანსის შედეგად ხშირად კლინიკაში ექიმები რეკომენდაციას აძლევენ პაციენტს, შეიძინონ ის წამლები, რომლებიც მათთან დაკავშირებულ სააფთიაქო ქსელში იყიდება და, ამდენად, ხელი ხელს ჰბანს. თითქოს პარადოქსია, მაგრამ კანონზომიერი, რომ ერთდროულად იზრდება სახელმწიფოსა და მოსახლეობის ხარჯები ჯანდაცვაზე და ერთგვარი შეჯიბრებითობის ელემენტებია. ამის მიღმა კი სამკურნალო დაწესებულებები იმაზე მეტ თანხას იღებენ ბიუჯეტიდან, ვიდრე ეს საჭიროა პაციენტის მკურნალობისთვის და, შესაბამისად, პაციენტიც მეტს იხდის თანადაფინანსებით.

  ორ მომენტს მინდა, შევეხო კიდევ: თავის როლს ასრულებს გაუთვითცნობიერებლობა, მაგრამ არსებობს „პლაცებოს ეფექტი“ და „მიუნჰაუზენის სინდრომი“. ეს ფაქტორებიც მუშაობს ყალბი თუ ილუზიური ავადმყოფობის მკურნალობაზე, რითაც ბოროტად სარგებლობენ ფარმაცევტული პროდუქციის რეალიზაციისას. კონკრეტულ ციფრებსაც დაგისახელებთ: საქართველოში მოსახლეობის რაოდენობა მცირდება, თუ ავიღებთ ათვლის წერილად 2003 წელს, მოსახლეობა შემცირდა, მაგრამ მედიკამენტების იმპორტი გაიზარდა თითქმის სამი მეოთხედით, ანუ 75 პროცენტით და თუ ამ თანხას გადავიყვანთ ლარებში, მოსახლეობის ერთ სულზე იმპორტულ წამლებზე დახარჯული თანხა 105 ლარიდან 270 ლარამდე გაიზარდა.

– ეს მხოლოდ იმპორტული წამლებია, მაგრამ ამას ემატება შიდა წარმოება და წარმოიდგინეთ, რა მასშტაბია. სხვათა შორის, ამ იმპორტში არ შედის სამედიცინო ხელსაწყოები, აპარატურა, ორთოპედიული საშუალებები და ასე შემდეგ. ყოველწლიურად 400 მილიონი აშშ დოლარის ფარმაცევტული საშუალებები შემოგვაქვს. თუ ამას ტექნიკასაც დავამატებთ, ხარჯი ნახევარმილიარდიან ზღვარს გადააბიჯებს, ეს საკმაოდ მსხვილი ბიზნესია და თავისი მასშტაბებით ისეთ ხარჯებს შეგვიძლია, შევადაროთ, როგორიცაა განათლების სფეროში გაწეული ხარჯები. მთელი ინდუსტრიაა, რომლის მასშტაბი იმაზე მეტია, ვიდრე რაციონალურ და ჰიპოკრატეს ფიცის შესრულების შემთხვევაში იქნებოდა საჭირო.

– საქმე ის არის, რომ ჩვენ თუ მთლიან სტრუქტურას ავიღებთ, დიაგნოსტიკა, მკურნალობა, ფარმაცია, ფარმაციას აქვს საკმაოდ მაღალი წილი, ვიდრე მოწინავე ქვეყნებში. იქ მკურნალობა-დიაგნოსტიკა-პრევენციაზე უფრო მეტი ხარჯი გაიწევა და მთავარი ყურადღება ამაზეა, ჩვენთან კი სუფთა კომერციული მომენტი შემოვიდა: შეიძინე წამალი, მიიღე და შედეგი ნაკლებად საინტერესოა. მთავარია, ბრუნვა გაიზარდოს. ვახსენე, რომ მოსახლეობის შემოსავლები იზრდება წლიდან წლამდე, მაგრამ, ბოლო წლების მიხედვით, ფარმაცევტული საშუალებების რეალიზაციის ტემპი, დაახლოებით, 1,6-ჯერ უფრო მაღალია, ვიდრე შემოსავლების ზრდა. რა გამოდის? მოსახლეობის შემოსავლებში მუდმივად იზრდება ფარმაცევტული საშუალებების შეძენისთვის გაწეული ხარჯები და ეს არ არის საუკეთესო გზა მოსახლეობის ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობისთვის.

– კონსტიტუციის მეხუთე მუხლში გვიწერია, რომ სოციალურად ორიენტირებული სახელმწიფო ვართ. ესე იგი, ყველა ტიპის პოლიტიკა უნდა ემსახურებოდეს ადამიანის კეთილდღეობას, მის კომფორტს, სულიერსა და ფიზიკურ ჯანმრთელობას, მაგრამ ჩვენი ყოველდღიური თუ სამართლებრივი ნორმები ეწინააღმდეგება ჩვენს კონსტიტუციურ ნორმას. ამასთან, მისახედია ფასნამატებიც, თუმცა, იმის გათვალისწინებით, რომ ბევრ სხვა სფეროშიც არაა დაწესებული შეზღუდვა, აქაც არაა, უბრალოდ, მოქმედებს მოგების დაბეგვრისა და ის საგადასახადო რეჟიმი, რომელიც ზოგადად ქვეყანაშია, რამე განსაკურებული, დამატებითი პასუხისმგებლობა ეკონომიკური და სოციალური ამ კომპანიებს არ აქვთ, არადა ნამდვილად არ აწყენდათ და გადმოსაღებია მოწინავე ქვეყნებიდან. იმიტომ რომ ვინ არის, ჩვეულებისამებრ, სამედიცინო დაწესებულებებისა და აფთიაქების ყველაზე ხშირი სტუმარი? ბავშვები ან მოხუცები. სანამ ფეხზე გაივლის ბავშვი, სჭირდება მკურნალობა, პროფილაქტიკა და შემდეგ უკვე ასაკში მყოფ ადამიანებს. მაგალითად, აშშ-ში სამედიცინო ხარჯების ორი მესამედი მოდის 65 წელს გადაცილებულ ადამიანებზე და იქ ყველაფერი კეთდება იმისთვის, რომ მათ შემოსავლებზე ეს არ აისახოს.