კატალოგი
პოლიტიკა
ინტერვიუები
ამბები
საზოგადოება
მოდი, ვილაპარაკოთ
მოდა + დიზაინი
რელიგია
მედიცინა
სპორტი
კადრს მიღმა
კულინარია
ავტორჩევები
ბელადები
ბიზნესსიახლეები
გვარები
თემიდას სასწორი
იუმორი
კალეიდოსკოპი
ჰოროსკოპი და შეუცნობელი
კრიმინალი
რომანი და დეტექტივი
სახალისო ამბები
შოუბიზნესი
დაიჯესტი
ქალი და მამაკაცი
ისტორია
სხვადასხვა
ანონსი
არქივი
ნოემბერი 2020 (103)
ოქტომბერი 2020 (210)
სექტემბერი 2020 (204)
აგვისტო 2020 (249)
ივლისი 2020 (204)
ივნისი 2020 (249)

№37 როგორ გააცურა ლავრენტი ბერიამ „დამხმარე ოპერაციით“ შეერთებული შტატები და დიდი ბრიტანეთი

ნინო კანდელაკი ნიკა ლაშაური

  ბერია მახვილ ჭკუასა და, თუ გნებავთ, ეშმაკობას თავისი მოღვაწეობის ყველა სფეროში იყენებდა და დიდ წარმატებებსაც აღწევდა. ამასთან აღსანიშნავია, რომ მის მიერ ჩახლართული ქსელის დაშლა არავის შეეძლო... ისტორიულ მეცნიერებათა დოქტორი ანატოლი როგორვცევი წერს: „ბერია ისეთი გაქნილი და ეშმაკი ადამიანი იყო, რომ ნებისმიერს გააცურებდა. მისი ეს თვისება კი მსოფლიო მასშტაბებს სწვდებოდა. სწორედ მისი დამსახურება იყო, რომ საბჭოთა კავშირმა რეკორდულად მოკლე დროში შექმნა ატომური ბომბი და ამით დედამიწაზე ბირთვული პარიტეტი დაამყარა. ბომბის შექმნაში არ ვგულისხმობ „ატომურ შპიონაჟს“, როდესაც საბჭოთა ფიზიკოსებს მზამზარეული ინფორმაცია მისდიოდათ და სწორედ ამიტომ შექმნეს ბომბი ძალიან მოკლე დროში. მე მხედველობაში მაქვს, ეგრეთ წოდებული, „დამხმარე ოპერაცია“, რომელიც მოწინააღმდეგე ქვეყნების დაზვერვებისთვის თვალის ახვევას, მათ მოტყუებას ისახავდა მიზნად. გენერალი პავლე სუდოპლატოვი ყვებოდა: „როდესაც საბჭოთა კავშირმა ატომური ბომბის გაკეთება დაიწყო, აშკარა იყო, რომ ამით ჩვენი მეტოქე ქვეყნების დაზვერვები დაინტერესდებოდნენ და არც იმას გამოვრიცხავდით, რომ ხელის შეშლის მიზნით, დიდი დივერსიები მოეწყოთ. ასეთი ვითარება კი ნამდვილად არ გვაძლევდა ხელს. ამიტომ ბერიამ, ჩვენთან ერთად, თვალის ასახვევი ღონისძიებების შემუშავება დაიწყო და მათ ერთობლიობას კოდური სახელწოდება – „დამხმარე ოპერაცია“ უწოდა. მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა ატომური პროექტი ზესაიდუმლო ვითარებაში ხორციელდებოდა, ინფორმაციის გაჟონვის რისკი მაინც არსებობდა. გამორიცხული იყო, რომ ამერიკის შეერთებული შტატებისა და დიდი ბრიტანეთის დაზვერვებს ეფიქრათ, საბჭოთა კავშირში ატომურ იარაღზე არ მუშაობენო. აქედან გამომდინარე კი ეს ქვეყნები ყოველმხრივ შეეცდებოდნენ ჩვენს საიდუმლოებებს ჩასწვდომოდნენ და მაქსიმალურად შეეშალათ  ხელი მუშაობაში. ასე რომ არ მომხდარიყო, „დამხმარე ოპერაცია“ დეტალურად დავგეგმეთ და მის განხორციელებას შევუდექით. საბჭოთა ატომური ბომბი, სინამდვილეში, ურალის მთებს მიღმა კეთდებოდა და მათზე მთელი რესურსის დიდი ნაწილი იხარჯებოდა. ფიზიკოსები კურჩატოვი, კიკოინი და სხვები, ფაქტობრივად, დღე-ღამეს ასწორებდნენ მუშაობაში. „დამხმარე ოპერაციის“ მიხედვით კი საბჭოთა ატომური ბომბის უაღრესად გასაიდუმლოებული სამუშაოები სოხუმის მახლობლად, შავი ზღვისპირეთში, ღრმა მიწისქვეშა ბუნკერში მიმდინარეობდა და საბჭოთა ფიზიკოსებს, ეგრეთ წოდებული, „ტრაფეინი“ (დატყვევებული) გერმანელი ფიზიკოსებიც ეხმარებოდნენ. სოხუმთან, ეშერაში მართლა აშენდა საიდუმლო მიწისქვეშა ბუნკერი და იქ ნამდვილად მუშაობდნენ როგორც საბჭოთა, ასევე „ტრაფეინი“ გერმანელი ფიზიკოსები. თუმცა, მათი ატომური სამუშაოები ძალიან შორს იყო ბომბის კეთების სწორი გზისგან და „დამხმარე ოპერაციის“ სტრატეგიული მიზანიც სწორედ ეს იყო...“
  ეგრეთ წოდებულ „ეშერის ბუნკერში“ მოხვედრა პრაქტიკულად შეუძლებელი იყო და იქ დაცვის უმაღლესი კატეგორიის სისტემა მოქმედებდა. თუმცა, „ცეერუსა“ და „მი 6-ს“ უკვე ჰქონდათ ინფორმაცია კავკასიაში მიმდინარე ატომური სამუშაოების შესახებ და ჯერ ადგილმდებარეობის მიგნებაზე, შემდგომ კი საიდუმლო ობიექტში შეღწევაზე მიმდინარეობდა მუშაობა. მთავარი კი ის იყო, რომ არც ამერიკელებს და არც ბრიტანელებს აზრადაც არ მოსვლიათ საბჭოთა  ატომური ბომბის კვალი შორეულ ურალში ეძებნათ. სოხუმს უცხოურმა დაზვერვებმა ინფორმაციის მიღებიდან ორ თვეში მიაგნეს და ვაშინგტონსა და ლონდონში სულ მოკლე ხანში ჰქონდათ სოხუმში მდებარე ზესაიდუმლო ატომური ობიექტის სურათები. პავლე სუდოპლატოვი იხსენებდა: „საბჭოთა ატომური პროექტის დეზინფორმაციულ ნაწილს გენერალი სერგო გოგლიძე კურირებდა და სწორედ ის ხელმძღვანელობდა „დამხმარე ოპერაციას“. კონტრდაზვერვის ღონისძიებები უმაღლეს პროფესიონალურ დონეზე მიმდინარეობდა და ვაშინგტონსა და ლონდონში რომ „ეშერის ბუნკერის“ სურათები მიიღეს, ჩვენ ეს უკვე ვიცოდით. მოსკოვში ამის თაობაზე ბერიამ თათბირი გამართა და გვითხრა:
– ახლა „დამხმარე ოპერაციის“ მეორე ეტაპი იწყება. მოწინააღმდეგეები უნდა დავარწმუნოთ, რომ მცდარ გზაზე ვდგავართ და ამ შეცდომის აღმოფხვრას მინიმუმ 15 წელი დასჭირდება. მაგრამ იცოდეთ, არ გადაამლაშოთო.
  ნამდვილად არაფერი გადაგვიმლაშებია, აწყობილი მექანიზმი წარმატებით მუშაობდა. „ცეერუსა“ და „მი-6-ის“ აგენტებმა მოახერხეს, ეშერაში მომუშავე გერმანელი ფიზიკოსების, ოტო კრაუსისა და ოტო ვერნერის, მოხელთება. მათ გერმანიაში გადაყვანას შეჰპირდნენ და ცოლ-შვილის სურათებიც კი უჩვენეს, რომლებიც დასავლეთ გერმანიაში ცხოვრობდნენ. კრაუსი და ვერნერი კი პატიოსნად აწვდიდნენ საიდუმლო მასალებს და წარმოდგენაც არ ჰქონდათ, რომ მათ საბჭოთა კონტრდაზვერვა აკონტროლებდა. მათ არც ის იცოდნენ, რომ მათი ატომური სამუშაოები მცდარი გზით მიმდინარეობდა. ერთი სიტყვით, ჩვენ მოვახერხეთ და სრული დამაჯერებლობის სურათი შევქმენით, რამაც ამერიკის შეერთებული შტატები და დიდი ბრიტანეთი დაარწმუნა, რომ საბჭოთა კავშირი, მინიმუმ, 1960-1962 წლებში შეძლებდა სწორ „ატომურ“ გზაზე გასვლას და ეს ჩვენი დაზვერვისა და პირადად ბერიას დიდი გამარჯვება იყო.“
როდესაც სემიპალატინსკში პირველი საბჭოთა ბომბი გამოსცადეს და ამის შესახებ ცნობილი გახდა, „ცეერუს“ ლეგენდარულმა შეფმა თავის დღიურში ჩაწერა: „რა თქმა უნდა, ეს ბერიას ხრიკებია და მან კვლავ ბავშვებივით გაგვაცურა...“
„დამხმარე ოპერაციისთვის“ ბერია და მისი გუნდი პირადად სტალინმა  გულუხვად დააჯილდოვა“.

скачать dle 11.3