მიუხედავად იმისა, რომ სტალინი და სტალინიზმი „დემოკრატიულმა სამყარომ“ კარგა ხანია, დაგმო და მისი მაგინებლები რუსეთშიც მოიძებნებიან, არსებობს ქვეყანა, სადაც სტალინი დღემდე ინარჩუნებს ღმერთის სტატუსს… ისტორიულ მეცნიერებათა დოქტორი ისააკ კერესი წერს: „უპირველესად, დავიწყებ რუსეთით და ვიტყვი, რომ სტალინი რუსეთის ამაღორძინებელი იყო და დიდ სამამულო ომში გამარჯვებაში ლომის წილი სწორედ მას მიუძღვის. რუსები სამართლიანად ამაყობენ ფაშიზმზე გამარჯვებით და მთელი პატრიოტული ფიარი სწორედ ამ თემაზე აქვთ აგებული. განა ტყუილად მართავენ ისინი გრანდიოზულ სამხედრო აღლუმებს წითელ მოედანზე? ქვეყნის პრეზიდენტი კი ამაღელვებელ, ისტორიულ-პატრიოტული პათეტიკით გაჯერებულ სიტყვებს წარმოთქვამს. მაგრამ  ამ ყველაფერში ერთი მაგრამია… ამ სიტყვებში არსადაა ნახსენები სტალინი და რბილად რომ ვთქვათ, ეს უსამართლობაა, თუმცა შეიძლება, მას შოვინიზმიც კი ვუწოდოთ… სამაგიეროდ, რადიკალურად განსხვავებული განწყობაა ალბანეთში, სადაც სტალინის კულტი, განსაკუთრებით პროვინციებში, რელიგიამდეა აყვანილი და მას ეთაყვანებიან. დღემდე იქ, სტალინის პატივსაცემად, გოგონებს სტალინას არქმევენ, ვაჟებს კი – იოსებს. ნიშანდობლივია, რომ ალბანეთის ყოფილი ლიდერი, ენვერ ხოჯა ყველაფერში სტალინს ბაძავდა და მას დიდ მასწავლებელსა და მხსნელს უწოდებდა. ხოლო, როდესაც 1961 წელს ნიკიტა ხრუშჩოვმა სტალინის ნეშტი მავზოლეუმიდან გამოიტანა, ხოჯამ საბჭოთა კავშირის მეთაურს ოფიციალურად მიმართა – დიდი ბელადის ნეშტი ჩვენ გადმოგვეცით და მას ოქროს მავზოლეუმს ავუშენებთო.

  საბჭოთა კავშირის ყოფილი ელჩი ალბანეთში, იოსებ შიკინი ყვებოდა: „ხრუშჩოვის ბრძანებით, მავზოლეუმიდან რომ სტალინის ნეშტი გამოიტანეს და კრემლის კედელთან დაასაფლავეს, იმ პერიოდში მე ტირანაში (ალბანეთის დედაქალაქი) საბჭოთა ელჩად ვმუშაობდი. ამ ამბიდან სამი საათიც არ იყო გასული, რომ პირადად ქვეყნის მეთაურმა ენვერ ხოჯამ დამირეკა და საკმაოდ მშვიდად მთხოვა, მასთან მივსულიყავი, თუმცა ხმაში მაინც შევატყვე აღელვება. ეს  ძალიან უცნაური იყო, რადგან ღამის პირველი საათი სრულდებოდა და ამ დროს ვიზიტები მხოლოდ განსაკუთრებულ ექსტრემალურ სიტუაციებში ხდებოდა, მით უმეტეს, ქვეყნის მეთაურთან. ამიტომ ვკითხე:

– სად გეწვიოთ, ამხანაგო ხოჯა?

– სამსახურში მობრძანდით. ჩემს კაბინეტში გელოდებით, – მითხრა ხოჯამ და ტელეფონი გათიშა.

ხოჯასთან რომ მივედი, მან გამჭოლი მზერა მომაპყრო და მკითხა:

– თქვენ, ალბათ, მიხვდით, თუ რატომ მოგიწვიეთ აქ.

– არა, ამხანაგო ხოჯა, – ვთქვი მე.

– როგორ? – გაუკვირდა ხოჯას. კაბინეტის ფარდა გადასწია, შენობის წინ მდგარი სტალინის უზარმაზარი ქანდაკებისკენ ხელი გაიშვირა და დაამატა, – თქვენ არ იცით, რომ დიდი მასწავლებლის, თქვენი მხსნელის ნეშტი მავზოლეუმიდან გამოიტანეს და მიწაში დამარხეს?

– არა. ნამდვილად არ ვიცოდი, ამხანაგო ხოჯა, – არანაკლებ გაოცებულმა ვუპასუხე ხოჯას.

– ამხანაგო შიკინ, ეს უმსგავსობაც არაა და უმძიმესი დანაშაულია. ბელადის ნეშტის შეურაცხყოფა ყოვლად დაუშვებელია და აქ იმიტომ მოგიწვიეთ, რომ ჩემი ოფიციალური პროტესტი გამოვხატო. აი, წაიკითხეთ და სასწრაფოდ გადაეცით მოსკოვში, – მითხრა ხოჯამ და თაბახის ორი ფურცელი გადმომცა.

– ძალიან ნიშანდობლივი იყო ის, რომ საპროტესტო ნოტა თავად ენვერ ხოჯას ხელით იყო დაწერილი და არა დაბეჭდილი. ალბანელ ლიდერს მშვენიერი კალიგრაფია ჰქონდა და ასოების გარჩევა არ მიჭირდა. ამ საპროტესტო ნოტაში ხოჯა  სტალინის ნეშტის მავზოლეუმში დაუყოვნებლივ დაბრუნებას ან ალბანეთისთვის გადაცემას მოითხოვდა, სადაც მას სათანადო პატივს მიაგებდნენ.

კითხვა რომ დავასრულე, ხოჯას ვუთხარი:

– როგორც კი საელჩოში დავბრუნდები, ამ საპროტესტო ნოტას დაუყოვნებლივ მოსკოვში გავგზავნი.

– ძალიან კარგი, ამხანაგო შიკინ, რომ დაუყოვნებლივ გაგზავნით, – მითხრა ხოჯამ და დაამატა, – თუკი დიდ მასწავლებელსა და მხსნელს სამშობლოში ვერ მიაგებენ პატივს, მაშინ ჩვენ გადმოგვეცით და მას სათანადოდ დავაფასებთ – ოქროს მავზოლეუმს ავუგებთო.

ხოჯასგან შეფიქრიანებული წამოვედი, რადგან ვიცოდი, რომ მის თხოვნას ხრუშჩოვი არაფრად ჩააგდებდა – არც სტალინს დააბრუნებდა მავზოლეუმში და არც მის ნეშტს გადასცემდა ალბანეთს…“

  ენვერ ხოჯას მოთხოვნა, როგორც საბჭოთა ელჩი ყვებოდა, ხრუშჩოვმა უხეში ფორმით უარყო. საბჭოთა ლიდერის პასუხი ალბანურ პრესაში დაიბეჭდა. ამას კი ალბანეთში  სახალხო გამოსვლები მოჰყვა. ათასობით ადამიანი სტიქიურად გამოდიოდა ქუჩებში ამ ორმილიონიანი ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე. ადამიანები წვავდნენ ხრუშჩოვის პორტრეტებს. სტალინის სურათებს კი სანთლებს უნთებდნენ და მასზე ლოცულობდნენ. იმ პერიოდში სტალინის ძეგლებით ისედაც სავსე ალბანეთში, ენვერ ხოჯას განკარგულებით, საბჭოთა ბელადის კიდევ ასი ძეგლი დაიდგა ქვეყნის ტერიტორიაზე. ეს პატარა, პოსტსტალინური რესპუბლიკა ხალხის გულწრფელმა აღშფოთებამ მოიცვა, ხრუშჩოვისადმი ზიზღმა იქ პიკს მიაღწია. ხოლო, 1964 წლის ოქტომბერში კი, როდესაც ხრუშჩოვი დაამხეს და ხელისუფლებიდან გააძევეს, ალბანეთში ამის აღსანიშნავად დიდი ზეიმი გაიმართა. ხალხი კვლავ ხრუშჩოვის სურათებს წვავდა. სტალინის პორტრეტებს კი ისევ სანთლებს უნთებდნენ, შენობებზე კი პლაკატებს ფენდნენ, რომლებზეც ეწერა: ბოროტი კეთილმა დაამარცხაო.“