სახელი: ლევანი.

გვარი: ბერძენიშვილი.

– დედაჩემი ქართულის მასწავლებელი იყო. სამი წლის ვიყავი მე და ხუთი წლის იყო ჩემი უფროსი ძმა, როდესაც სტუმრების წინ გამოვდიოდით კონცერტებით და „ვეფხისტყაოსანს“ ვყვებოდით, თითქმის სულ ზეპირად ვიცოდით. კარგად მახსოვს, რომ ჩემი ძმა და მამა ითვლებოდნენ ჭკვიანებად, მე და დედა – ლამაზებად. ამას მათქმევინებდნენ ხოლმე – ვინ არის ჭკვიანი? მამუკა და მამიკო. ვინ არის ლამაზი? – მე და დედიკო. ერთ მშვენიერ დღეს მითქვამს, რომ ჩვენც კი ვართ ჭკვიანები, ბატონო-მეთქი. არ მესიამოვნა ლამაზობა.

- ნობელის პრემიის აღება მინდოდა, ლიტერატურის დარგში, ოღონდ მწერლობას არ ვაპირებდი. ერთი ქალი მიყვარდა და საქართველოს დამოუკიდებლობა მინდოდა. ჩემი ოცნებები ახდა.

– ჩემთვის წარმატებული არის ადამიანი, რომელზეც ლაპარაკობენ მისი სიკვდილიდან ასი წლის შემდეგ. მე ადგილობრივ წარმატებებს, ხუთ კაპიკს რომ იშოვის და სიკვდილამდე მიიტანს, არ ვცნობ.

– სიყვარული. უნდა გიყვარდეს ის, რასაც აკეთებ. უნდა გქონდეს გადმოცემის უნარი. გააგებინო სხვას, რა გიყვარს და რაც მთავარია, უნდა იცოდე საკუთარი თავის ფასი.

– იყო ასეთი ქალი სოფი მარსო, რომელსაც არ შემახვედრეს, მიუხედავად იმისა, რომ კულტურულ პროგრამაში უნდა შევხვედროდი. იზაბელ აჯანისაც უნდა შევხვედროდი და არ გამოუშვა ქმარმა, მიუხედავად იმისა, რომ 170 კილო ვიყავი, სურათი გავუგზავნე ქმარს, იქნებ გამოუშვათ-მეთქი – მეგონა, ეჭვიანობდა, მაგრამ არ გამოუშვა.

– ადამიანი იბადება იმისთვის, რომ გააკეთოს ის, რისთვისაც დაიბადა, ანუ გაარკვიოს ის, რისთვისაც დაიბადა, რომ მერე იპოვოს თავისი ცხოვრების ნამდვილი მიზანი.

– ჩემი პატიმრობა. ბევრი რამ გადავაფასე, დამანახვა ადამიანები. მანამდე ვიცოდი იდეები.

– საუკეთესო მაქვს ის, რომ ჯოჯოხეთშიც კი შემიძლია, ვიყო კარგად. ბუზღუნი და წუწუნი არ მიყვარს.

– ჩემს თავში რა თვისებაც არ მომწონს ეს არის – სიხარბე, იმიტომ რომ ყველაფერი მინდა ხოლმე, განსაკუთრებით ტექნიკის მიმართულებით. თვისება, რომელიც მომწონს, ეს არის ის, რომ უფრო და უფრო შემიძლია ადამიანების მოსმენა.

– ეს ჩემი ნაკლია, მე მოუთმენელი კაცი ვარ. თუმცა, ბევრი რამის მოთმენა შემიძლია, მაგრამ შეურაცხყოფის მოთმენა არ შემიძლია. მიუხედავად იმისა, რომ თანამდებობიდან გამომდინარე, თმენის ვალდებულებაც მქონია, მაინც ვატყობდი, რომ მაგ ნაწილში რა გურულიც დავიბადე, ის გურული დავრჩი.

– ადამიანისთვის სიზარმაცე არის ყველაზე დიდი უბედურება. როცა ვინმეზე ამბობენ, ნიჭიერია, მაგრამ ზარმაციო, ეს ნიშნავს, რომ უნიჭოა და ზარმაცია. ნიჭიერი კაცი ზარმაცი ვერ იქნება. სიზარმაცე არის ყველაზე დიდი ნაკლი, რაც შეიძლება, ადამიანს სჭირდეს.

– მაგ თვალსაზრისით, მე ბევრი რამ მისწავლია, სხეულის ენა და ასე შემდეგ. როდესაც ადამიანი გულწრფელი არ არის, უკვე ვხვდები, ბოლო წლებში განსაკუთრებით. ყოველთვის მივუთითებ, რომ ვხვდები. არაგულწრფელ საუბარს ვერ ვიტან. საქართველო სავსეა ფარისევლებით, ფსევდომორწმუნეებით, ფსევდოქრისტიანებით, ფსევდოკეთილი ადამიანებით, ფსევდოგანათლებულებით და ამას მე ვცნობ ძალიან კარგად და ვთხოვ, რომ აღკვეთონ. ზოგს რომ ჰგონია ქრისტიანია, სახლში მაცივარი აქვს გამოტენილი, მეზობელი კი შიმშილით კვდება...

– კითხვა არის როდის? როდის დამთავრდება ის, რაც დიდხანს გრძელდება. ანუ სიცოცხლე. გულის სიღრმეში მაქვს ეს კითხვა, როდის არის დასასრული. ადრე უფრო მეშინოდა, მე მგონი, აღარ მეშინია. სიკვდილი არავის უხარია, იმიტომ რომ არ ვიცით, რა არის იმის იქით. მე რახან ერთხელ გამოვცადე და პატიმრობა მეგონა სიკვდილი, მივხვდი, რომ არაფერი ყოფილა, ამიტომ დიდი შიში არ მაქვს.

– ღალატის მეშინია.

– პროფესიული ჩვევა მაქვს ის, რომ თუ ლექციის დროს რაიმე დამავიწყდა, არავითარ შემთხვევაში არ ვიტყვი, რომ დამავიწყდა და 17-ჯერ მივუბრუნდები, სანამ არ გამახსენდება და ისე მოვხატავ, ვითომ მახსოვდა.

– ქალები ჩემთვის ძირითადად ამოუხსნელები იყვნენ და დარჩნენ. ყველაზე ახლობელი ადამიანიც კი, რომელსაც 52 წელია, ვიცნობ, ჩემთვის საიდუმლოა. რაღაც კარგია ამაში, ეტყობა, კარგი შემხვდა. ზოგი 4-5 წელიწადში გაიხსნებოდა.

– ქალი არის განსხვავებული არსება, რომელიც ჩვენზე უფრო დახვეწილია, უკეთესია, უფრო ლამაზია და ასე შემდეგ. რომელიც იწვევს აღფრთოვანებას და უნდა თანასწორობა. ქალებს არ მოსწონთ, რომ ჩვენ აღგვაფრთოვანებენ. უნდათ, თანასწორნი ვიყოთ.

– ლეილის სილამაზე რომ გაიგო, მეჯნუნის თვალებით უნდა შეხედო. ლამაზია ის ქალი, რომელიც გიყვარს. დანარჩენი სილამაზე, ყველაფერი ტყუილია, ობიექტური სილამაზე არ არსებობს.

–  სიყვარული – ეს არის თავდადება, როცა ის უფრო გიყვარს, ვიდრე საკუთარი თავი.

– მთავარი. ჩემს ცხოვრებაში მეუღლემ მთავარი როლი შეასრულა. ფილმში ხომ არის მთავარი როლი. ჩემი მეუღლე არის ჩემი ცხოვრების მთავარი როლი.

– ისინი კაცები არ არიან. კაცებს, ზოგადად, ქალების ეშინიათ, ჭკვიანისიც და უჭკუოსიც. ქალის ძალა ჭკუაში არ არის. ქალებს ძალა ქალობაში აქვთ.
უჭკუო ქალები არ არსებობენ. ჭკუა და ქალი სინონიმია.

– სიყვარული საშინლად უწესოა.

– თავიც დამიკარგავს, სახელიც და დიდებაც.

– ვნება სიყვარულის ერთ მესამედია. სიყვარული შედგება სამი ნაწილისგან: ეს არის ვნება, იმიტაცია – ანუ სიახლოვე და პატივისცემა. მარტო ვნება სიყვარული არ არის, ჯამურად უნდა იყოს.

– სიყვარულის პირველ ფაზას, რომელსაც შეყვარებულობა ჰქვია და ორი, სამი წელი გრძელდება, თუ ამას თვლის ადამიანი სიყვარულად, უფერულდება და კვდება, მაგრამ თუ სიყვარული უფრო მეტია, არ არის მარტო სხეულებრივი ლტოლვა, იმას დრო, პირიქით, აძლიერებს. ეს გამართლების ამბავია. ვინც ჩვიდმეტი ცოლი მოიყვანა, იმას, უბრალოდ, არ გაუმართლა. ვისაც ერთი ჰყავს მოყვანილი, იმას პირველივეზე გაუმართლა. მე პირველივეზე გამიმართლა, 1967 წლიდან დაკავებული ვარ და მას შემდეგ ამ გრძნობას არ შევუწუხებივარ.

– ენერგიას პატარა წარმატებაც კი იძლევა – კარგად წაკითხული ლექცია, სტუდენტი, რომელმაც თავი გამოიჩინა. შენმა მოსწავლემ რაღაც თქვა და ვიღაცამ აღნიშნა, ნეტავ ვინ გაზარდაო. ეს ყველაფერი იძლევა ენერგიას. „უკუკავშირი“, რასაც დანერგავ, იქიდან რომ დაინახავ, უკან წამოსულს, ის იძლევა ენერგიას.

– შური აბსოლუტურად ნორმალური ადამიანური თვისებაა. მშურს, მაგალითად, ვისაც ცეკვა შეუძლია. მე არ შემიძლია. შემშურებია აქილევსის. პატროკლოსის სიკვდილის შემდეგ მრისხანებამ რომ შეიპყრო და ყველა რომ ამოხოცა. იმ სამყაროში, რომელშიც მე ვცხოვრობ, მრისხანებას უნდა აოკებდე და მტრებს უღიმოდე.

– იყო ასეთი თვისება, მაგალითად, დაუცხრომელი ჭამის სურვილი. ძალიან მიმუშავია ჩემს თავზე და დიდი წონა დამიკლია.

– ბედისწერის არ მჯერა. ყველაფერი გაცილებით მარტივადაა. ყველაფერი არის შემთხვევითობა.

– რისკიანი ვარ. ყველაზე დიდი რისკი იყო რესპუბლიკური პარტიის დაარსება საბჭოთა პირობებში, როდესაც ვიცოდი, აუცილებლად გვიპოვიდნენ, დაგვაპატიმრებდნენ და მაინც გავაკეთე.

– არა. მე არ ვფიქრობ, რომ ყველაფრის პატიება შეიძლება. მაგ თვალსაზრისით ძალიან სუსტი ვარ. ბევრი ადამიანისთვის ვერ მიპატიება ბევრი რამ. განსაკუთრებით მიჭირს პატიება, როდესაც ადამიანი არც კი ითხოვს პატიებას. მაგ მხრივ, ვერ ვარ კეთილი ქრისტიანი.

– ცუდი წიგნი მბეზრდება. განსკუთრებით, თუ პროგრამაშია შეტანილი და გვაიძულებენ, ვისწავლოთ ან ვასწავლოთ.

– სიგიჟე ბევრი ჩამიდენია, მაგრამ ყველაზე საშინელი იყო, როდესაც კურსი დავამთავრეთ და სუფრაზე თამადა ვიყავი. გავედი 15 წუთით, ადამიანი უნდა გამეცილებინა სადგურში და რომ დავინახე, მატარებელი მიდიოდა, შევახტი. მატარებელი წავიდა, მერე გაჩერდა მცხეთაში, იქიდან ფეხით წამოვედი და ასე შემდეგ. ვეღარ დავბრუნდი და ამის გამო ჩემები ცუდი თვალით მიყურებენ.

– არ მიფიქრია მაგაზე, იმიტომ რომ ეს ნაწილი საერთოდ არ მაღელვებს. მორალისტი ხალხი არსებობს, მაგრამ მე ლიტერატურასთან მაქვს საქმე და მწერალი თან მორალისტი იყოს, იშვიათია. კამიუ იყო მორალისტი და თან, ცოლიც ჰყავდა და საყვარელიც. ამიტომ ნამდვილი მორალისტები მაღიზიანებენ.

– კი. ასეთი ადამიანი უნდა არსებობდეს შენს ცხოვრებაში.

– ბოლო თეთრს გადავიხდიდი ადამიანის გადასარჩენად. ბიძინას ყველა მილიარდს გავიმეტებდი, თუნდაც ერთი ბავშვის ჯანმრთელობაში.

– ახალგაზრდობიდან მოყოლებული, ფული არასდროს მაინტერესებდა და ეს მოხუცი კაცი ვსწავლობ, რომ უნდა მაინტერესებდეს. ჩემს სტუდენტებს ყველაფერი აინტერესებთ. კითხულობენ: რატომ უნდა გავაკეთო? რამდენს გადამიხდიან და ასე შემდეგ, მე კი – არა და ახლა ვსწავლობ.

– „სანამ ცოცხალი ხარ, არ გაბედო სიკვდილი“ – გალური ნათქვამია და ძალიან მომწონს. „მით ვაქებ ვაჟკაცობასა, არ იყიდება ფულადა“ – ფრაზა, რომელიც არასდროს ამოდის თავიდან. ვაჟკაცობა მართლაც ძნელად იშოვება.

– მარადიული არის ლიტერატურა. ყველაზე მარადიული არიან ისინი, ვინც ტყუილით შეიქმნენ.

– ყველაზე მტკივნეულად მახსენდება ღალატი სასამართლო პროცესზე, ახლობლების მიერ გამოხატული უსუსურობა და სულმდაბლობა.

– დეპრესიაში არასდროს ვყოფილვარ. ჩემი თვისება არის, არ ჩავვარდე დეპრესიაში და კრიტიკულ სიტუაციაში მეტ-ნაკლებად კაცურად ვიმოქმედო.

– ცოლისდამ მასწავლა, ვადაზე ადრე არაფერზე თქვა უარი, იქნებ თვითონ ჩამოვარდეს საკითხიო.

– პერსონაჟებს საკუთარ თავს არ ვამსგავსებ, იმიტომ რომ ვიცი, როგორ შენდება პერსონაჟი. იმისთვის, რომ პერსონაჟი შექმნა, ერთი ხუთასი კაცი უნდა გაძარცვო. ვისაც პერსონაჟი ერთი კაცისგან გამოჰყავს, ისინი პატარა მწერლები არიან. მაგალითად, ანა კარენინა ექვსი ქალისგან არის შეკერილი. რა თქმა უნდა, მინდა და იდეალური პერსონაჟები მყავს. სიამოვნებით ვიქნებოდი ალუდა ქეთელაური, მაგრამ რაღაც ვერ ვატყობ.

– უპირველეს ყოვლისა, ადამიანი არ უნდა გაჩერდეს ერთ ადგილზე. არ უნდა გაჩერდეს დიდხანს ერთ სამსახურში. უნდა იცვალოს ბედი, ქვეყნები, ბევრი უნდა იმოგზაუროს, თავის თავი უნდა ეძებოს.