– აფხაზების პოზიციიდან თუ შევხედავთ, გასაგებია, ისინი რისთვისაც წვალობენ და რასაც ცდილობენ. გათვლა, რომ დღევანდელი თითქოსდა დამთბარი ურთიერთობების ფონზე რუსეთსა და თურქეთს შორის აფხაზეთი დიდ სარგებელს მიიღებს, ვფიქრობ, არასწორია. ვრჩები იმ ძირითად მოსაზრებაზე, რომელიც მქონდა, როდესაც რუსეთისა და თურქეთის ურთიერთობის დათბობა დაიწყო. ეს მოჰყვა არშემდგარ გადატრიალებას თურქეთში, როდესაც ერდოღანი, ფაქტობრივად, პუტინმა გადაარჩინა დაკავებას – 20 წუთით ადრე შეატყობინა მასზე შესაძლო თავდასხმის შესახებ. გვახსოვს ერდოღანის გამოსვლა ბუნკერიდან სოციალური ქსელის მეშვეობით, ეს, რა თქმა უნდა, პუტინის მხრიდან მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო – მან თურქეთს სასიცოცხლო ინფორმაცია მიაწოდა.

– რა თქმა უნდა, კარგად მუშაობენ. ამ ოპერაციაში, გარკვეულწილად, თურქეთის სპეცსამსახურებიც იყვნენ ჩართული, ისევე, როგორც სხვა ძალოვანი სტრუქტურების წარმომადგენლები. ვნახეთ, რამდენი გენერალი და ოფიცერი დააკავეს თურქეთში არშემდგარი გადატრიალების შემდეგ, მაგრამ ხომ იყო ერთგული ნაწილიც?! გამოვიდა, რომ სტრატეგიულმა პარტნიორებმა, ვგულისხმობ „ნატოელ“ მოკავშირეებსა და აშშ-ს, თურქეთს ვერ მიაწოდეს ინფორმაცია, იმიტომ რომ არ იცოდნენ ან არ მიაწოდეს და ამ დროს ეს გააკეთა პუტინმა. თუ ასეთ ინფორმაციას აწვდის პუტინი, ესე იგი, მისმა სპეცსამსახურებმა იციან, სად იმყოფება ერდოღანი და როდის და ვინ აპირებს მასზე თავდასხმას, მაშინ იმის ორგანიზებაც შეუძლიათ, რომ რუსეთი დაესხას თავზე და მსგავსი გადატრიალება მოუწყოს.

– ესეც არის და ისიც, რომ ერდოღანმა გააანალიზა ის დაპირისპირებები, რაც მას იმ მომენტისთვის ჰქონდა და დღესაც აქვს დასავლეთთან, ამერიკის შეერთებულ შტატებთან, მათ შორის, ძირითადია ქურთული საკითხი, გიულენის გადმოცემა და სხვა. აი, ეს ფონი გასდევს ამ პროცესს და თურქეთისთვის რუსეთთან ურთიერთობა ამ ეტაპზე სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა. დათბობას წინ უძღოდა თურქების მიერ რუსული „სუ 24-ის“ ჩამოგდება.

– ამას მოჰყვა ურთიერთობების საკმაო დაძაბვა, თუმცა მათ გადალახეს ეს ბარიერი. მაგრამ მე ვთვლი, რომ დათბობა რუსეთ-თურქეთს შორის, რასაც „თაფლობის პერიოდს“ დავარქმევდი, დროებითია. ამით იმის ჩვენება მინდა, რომ, თუ ეს დამთბარი ურთიერთობა მართლაც დროებითია, ადრე თუ გვიან, ის ურთიერთდამაპირისპირებელი საკითხები, რომლებიც მათ დროებით თაროზე შემოდეს, გააქტიურდება, წინა პლანზე წამოიწევს და, რა თქმა უნდა, ამ თაფლობის პერიოდს დაპირისპირებები მოჰყვება. როდის მოხდება ეს, რთული სათქმელია, ბევრ ფაქტორზეა დამოკიდებული და, მათ შორის, ვითარებაზე ახლო აღმოსავლეთში, ასევე, თურქეთ-დასავლეთის ურთიერთობაზე.

– შეგნებულად გავაკეთე აქცენტი პრეისტორიაზე, იმიტომ რომ მათ შორის დაპირისპირების მთავარი საკითხია გავლენა კავკასიაზე, მათ შორის, საქართველოსა და ოკუპირებ აფხაზეთზე. ჩვენ ისტორიიდან ვიცით, რომ საუკუნეების განმავლობაში, რუსეთის გააქტიურებამდე, შავ ზღვასა და კავკასიაში თურქეთი იყო საკმაოდ აქტიური, ხშირად ბატონობდა კიდეც ამ რეგიონებზე. თურქეთის ინტერესი ამ რეგიონისადმი არ განელებულა და არა მხოლოდ თურქეთის. ამდენად, იმის მოლოდინი, რომ თურქეთი და რუსეთი კავკასიის საკითხებში საერთო ენას გამონახავენ, შეთანხმდებიან და გაიყოფენ, არ უნდა გვქონდეს, ანუ, არ ვფიქრობ, რომ  ამ დამთბარი და სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობების გამო, რაც ორივესთვის იყო და არის სასარგებლო, რომელიმე მხარე დათმობს იმპერიულ ამბიციებს. ყოველ შემთხვევაში, მე გამოვრიცხავ. თუმცა მათ აქვთ საერთო ინტერესებიც, იმ მხრივ, რომ ორივესთვისაა ხელსაყრელი, რაც დღეს ხდება. ანუ თურქეთისთვისაც მისაღებია ორმაგი თამაში ჩვენ მიმართ: ოფიციალურად არავინ აღიარებს აფხაზეთს დამოუკიდებლად თურქეთში, აღიარებენ ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიულ მთლიანობას, მაგრამ თურქული კომპანიები აქტიურად ოპერირებენ აფხაზეთში სხვადასხვა მიმართულებით – იქნება ეს ნახშირის მოპოვება, თევზის რეწვა, თუ სხვა. ისევე, როგორც რუსული კომპანიები არიან აქტიურები როგორც ინერტული მასალების მოპოვების, ისე სხვა მხრივ. იმას გარდა, რომ, ტრადიციულად, ეხმარებიან თანხით, განსაკუთრებით, აღიარების შემდეგ. აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი ჩამოკიდებულია რუსეთის ბიუჯეტზე. რუსეთი და თურქეთი თავიანთ ინტერესებს ატარებენ საქართველოსთან მიმართებაში და იყენებენ თავიანთ ბერკეტებს, მაგრამ ერთმანეთთან შეთანხმება და აფხაზეთის გამოყენება ურთიერთობაში, უპერსპექტივოდ მეჩვენება.

– ეკონომიკურ პროცესში ჩართულები ჰყავთ.

– აფხაზეთში მათ ერთმანეთთან თანამშრომლობას, რომ რუსეთმა და თურქეთმა იქ რამე ერთობლივი ინტერესები გაატარონ, გამოვრიცხავ. ისინი ცალ-ცალკე მოქმედებენ. რუსეთი – აშკარად, თურქეთი – ფარულად. რუსეთის ჩვენთან სასაუბრო ენა 2008 წლამდეც შანტაჟის იყო და ახლა, მით უმეტეს, აგრძელებს. თურქეთი, რა თქმა უნდა, ოფიციალურად ასე არ იქცევა, მაგრამ არც არაფერს აკეთებს იმისთვის, რომ თურქულმა კომპანიებმა აფხაზეთში საქმიანობა შეწყვიტონ. არადა, ამის გაკეთება უპრობლემოდ შეუძლიათ, ერდოღანის ერთი განცხადებაა საჭირო და თურქული კომპანიები შეწყვეტენ აფხაზეთში მუშაობას. მაგრამ თურქეთიც ხედავს იმ რეალობას, რაც აფხაზეთშია: ჩვენ ვერ ვაკონტროლებთ ვითარებას და ამიტომ თურქები ფიქრობენ, თუ რუსეთი აკონტროლებს, მოდი, ჩვენც ვიქნებით იქ წარმოდგენილებიო.

– რა თქმა უნდა. ამდენად, არ ველი, რომ რუსეთ-თურქეთი აფხაზეთში ამაზე შორს წავა. ერთადერთი, რის იმედიც შეიძლება, ჰქონდეთ აფხაზებს, არის ის, რომ აფხაზეთის წინააღმდეგ არანაირ ნაბიჯებს არ გადადგამენ.

– ჩვენ ისტორია ვიცით იმ გადმოცემით, როგორც არის დაწერილი, მაგრამ, არ ვიცით, რეალურად, რამდენად შეთანხმებულად მოქმედებდა თურქეთი და ირანი, თუნდაც, საქართველოს გაყოფისას და გაანალიზება ასე მარტივი არ არის. ჩვენ ახლაც ვერ ვახერხებთ მოვლენების გაანალიზებას მხოლოდ ინტერნეტზე დაყრდნობით.

– პრეცედენტი, რა თქმა უნდა, იყო, მაგრამ არ მგონია, თავის დროზე ეს შეთანხმებულად მომხდარიყო და არც ახლა მოხდება. ზოგადად, რომ ავიღოთ ეს სამეული ზეგავლენის სფეროებად განაწილებასაც ვერ ახერხებს. არც თურქეთი დათმობს თავის ინტერესს, ირანი ნაკლებად აქტიურია რეგიონში, მაგრამ არც ირანი დათმობს, მასაც აქვს ეს ამბიცია თავის მრავალსაუკუნოვან მეხსიერებაში და რუსეთი მათთან შედარებით უფრო ცოტა ხანია, კავკასიაშია, მაგრამ არც რუსეთი აპირებს რამის დათმობას. ეს კულუარული თამაშებია, უფრო ჭადრაკს ჰგავს და ფარულობას გულისხმობს. ისინი გაცილებით შეთანხმებულად მუშაობენ სხვა რეგიონებში, თუნდაც, მაგალითად, სირიაში, მაგრამ კავკასიაში არ მგონია, შეთანხმდნენ. ჯერ ამის ინდიკატორები არ ჩანს.

– ჩვენი უსაფრთხოება უფრო ჩვენმა პოლიტიკამ უნდა უზრუნველყოს და უნდა ვიყოთ მეტად აქტიურები და მეტ მანევრებს ვახორციელებდეთ. საერთაშორისო პოლიტიკაში ყველაფერი იცვლება, თუმცა მანევრის საშუალება ჯერჯერობით არ გვაქვს. სასურველია, იყოს, მაგრამ ამას ბევრი რამ სჭირდება: ენერგოუსაფრთხოება, ეკონომიკური უსაფრთხოება, შიდა ერთიანობა. ჩვენ ჯერჯერობით ყველა მიმართულებით მტკიცედ არ ვართ, რაც არ გვაძლევს მანევრის საშუალებას.

– რა თქმა უნდა, მუშაობენ და ვერც ჩვენი სპეცსამსახურების უმოქმედებაზე ვიტყვი, თავისი შესაძლებლობების ფარგლებში ისინიც მუშაობენ. მე თავად ვიყავი საგარეო დაზვერვაში შვიდი წლის განმავლობაში და რაც კი რეგიონში მიმდინარეობდა, აბსოლუტურად ყველა პროცესის ანალიზსა და შეფასებებზე ვმუშაობდით. საზოგადოებამ ამის შესახებ არ იცის, მაგრამ მინდა, დავარწმუნო, რომ ეს ნამდვილად ასეა. თუმცა, მეორე მხრივ, სხვა საკითხია, რისი შესაძლებლობები აქვს სახელმწიფოს, რომ ამ ანალიზისა და შეფასებების რეალიზება მოახერხოს. აი, აქაა საჭირო ის, რასაც ვამბობ: დივერსიფიცირებული ეკონომიკა, ენერგოსფერო, ბაზრები და ასე შემდეგ. ჩვენ კი ძალიან ვართ მიბმული ჩვენს მეზობლებზე და რთულია მანევრები. როგორ უნდა ელაპარაკო რომელიმე დიდ მეზობელს საკუთარი ინტერესებიდან გამომდინარე, როდესაც სერიოზული სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობები გაკავშირებს მასთან, მით უფრო, რომ ერთ-ერთთან საომარ მდგომარეობაში ხარ?!