6 ოქტომბერს გიორგი ლეონიძის სახელობის ლიტერატურის მუზეუმში საფრანგეთში მოღვაწე ქართველი მხატვრის – გელა პატიაშვილის პერსონალური გამოფენა მოეწყო. გამოფენას „პირამიდები“ ეწოდება – ზღვარი რეალურსა და არარეალურს შორის გეომეტრიული ფორმები, ზღვარი წონასწორობასა და არაწონასწორობას შორის, რომელზეც ხელოვნება ხშირად დადის – ეს იყო გამოფენის მთავარი თემა და პათოსი.

– ბატონო გელა, რატომ გადაწყვიტეთ, რომ მხატვარი გამხდარიყავით, ოჯახური ტრადიციის გამო ხომ არა?

– ოჯახში ხატვის ტრადიცია არ გვქონდა. მე მუსიკის გარემოცვაში გავიზარდე. დედაჩემი ფორტეპიანოზე უკრავდა, ბებიაჩემი კი კონსერვატორიის ბუღალტერი იყო. უბრალოდ, გამიმართლა იმაში, რომ ჩემი მეზობლები იყვნენ ძალიან კარგი მხატვრები. როგორც ასეთი, ხატვის სკოლა არ დამიმთავრებია, სხვა „სკოლა“ დავამთავრე – მათთან სახელოსნოში ყოფნის უფლება. უფროსი ასაკიდან შურა ბანძელაძე იყო კარგი აბსტრაქციონისტი, რომელთანაც ხშირად ვიყავი ხოლმე სახელოსნოში; შემდეგ, რა თქმა უნდა, ლუკა ლასარეიშვილი, რომელმაც დიდი გარდატეხა მოახდინა ჩემს ცხოვრებაში. გამოფენების გასაკეთებლად მე დავყავდი ხოლმე, როგორც ასისტენტი. კიდევ, მარჯანიშვილის თეატრის სახელოსნო იყო თანამედროვე ხელოვნებისთვის მნიშვნელოვანი ადგილი, სადაც ოლეგ ტიმჩენკო, ნიკო ცეცხლაძე, მამუკა ჯაფარიძე, კოკა რამიშვილი და სხვა ახალგაზრდა მხატვრები მუშაობდნენ და მათთან ერთად ჩამოვაყალიბე ჩემი ხედვა და ანბანი. იმ ეპოქაში საზოგადოება ძალიან კონსერვატიული იყო და ხელოვნების ისტორია სალვადორ დალიმდე მთავრდებოდა, რადგან, სიურეალიზმი და ექსპრესიონიზმი ძალიან რთული ასახსნელი იყო, დადაიზმზე საერთოდ აღარ მაქვს ლაპარაკი.

– არ გითხოვიათ მშობლებისთვის, სამხატვრო-სახელოვნებო სკოლაში შეეყვანეთ?

– არა, იმიტომ, რომ ძალიან ჯიუტი ვიყავი და ახლაც ვარ. მიმაჩნია, რომ, შეიძლება, თვითონ რაღაც გააკეთო და გამოხატო ის იმპულსი, რომელიც გაქვს. თანაც, ჩვენი ეპოქა იძლევა საშუალებას, მხატვარს არ ჰქონდეს აკადემიური განათლება. მე არ ვამბობ, რომ ეს კარგია, მაგრამ, შესაძლებელია.

– ჰო, მაგრამ, ხელოვანები ხშირად ჩივიან, რომ აკადემიური განათლება ერთგვარ ჩარჩოში აქცევს მათ ხელოვნებას და შტამპს იძლევა.

– რა თქმა უნდა, შტამპს იძლევა. მე მყავს ბევრი მეგობარი, რომლებმაც დაამთავრეს სამხატვრო აკადემია და, როდესაც მოდიან ჩემთან და ხედავენ, როგორ ადვილად შემიძლია, იდეიდან გადავიდე შესრულებაზე, ამის შურთ, იმიტომ რომ ბარიერი არ მაქვს და ეს ბარიერები ზუსტად აკადემიურ განათლებასთანაა დაკავშირებული. როცა რამე იდეა გაქვს, ჯერ უნდა გააკეთო ესკიზი, მერე უნდა გაადიდო და ტილოზე გაანაწილო. მე ეს ეტაპები აბსოლუტურად არ მაქვს დაცული, პირდაპირ მიზანთან მივდივარ, მოკლე გზით და, სიმართლე რომ ითქვას, თანამედროვე ხელოვნება მხოლოდ ხატვა არ არის, ეს უფრო ხედვაა, რომელიც არ ექცევა არც ხატვის და არც სხვა ვიზუალური ტექნიკის ჩარჩოებში.

– რა პროტესტი გქონდათ საბჭოთა ხელოვნების, საბჭოთა წყობის მიმართ? თქვენ თქვით, რომ თანამედროვე ხელოვნება გაუგებარი იყო იმ საზოგადოებისთვის.

– საერთოდ, იმ ეპოქისთვის იყო გაუგებარი, მაგრამ, ჩვენ გაგვიმართლა ამ მხრივ. კარგად ვიცოდით, რომ ცვლილებები  უნდა მომხდარიყო, აუცილებლად უნდა მომხდარიყო, ოღონდ, როგორ და რა ფორმით – ეს იყო გადასაწყვეტი, მე ამ შემთხვევაში კულტურულ რევოლუციას ვგულისხმობ და არა პოლიტიკურ მოძრაობასა და ცვლილებებს, თუმცა, ეს ორი დაკავშირებულია ერთმანეთთან, მით უმეტეს, ტოტალიტარულ ქვეყნებში, სადაც  კულტურა თითქმის მთლიანადაა სისტემას დაქვემდებარებული. მე, რასაც ჰქვია, კულტურული შოკი განვიცადე აბსტრაქტულ ექსპრესიონიზმთან შეხებისას – ჯექსონ პოლოკი, რობერტ მაზერუელი, არშილ გორკი, მარკ როდკო, ჯასპერ ჯონსის დარაუშენბერგი რომ ვნახე, სრული შოკი მქონდა, მივხვდი, რომ რაღაც ხდებოდა. კიდევ ერთხელ მინდა ალექსანდრე ბანძელაძე დავასახელო – იგი კარგი მაგალითია იმისა, როგორ შეიძლება მხატვარმა ფიგურაციულობისა და აბსტრაქციის ზღვარზე იმოძრაო.

– თქვენ პოლიტიკურ პროცესებში არ ერეოდით?

– არ ვერეოდი, მაგრამ, ჩემს აზრს არასდროს ვმალავდი. მაშინ, როცა ვამბობდი, რომ ეს სისტემა მოძველებულია და კარგს არაფერს არ ქმნის, ალბათ, რაღაც წილად ვცდებოდი, იმიტომ რომ, ის პატარა თავისუფლება, რაც ჩვენ გვქონდა, დღევანდელ და მაშინდელ ეპოქებს ძალიან განასხვავებს. ჩვენი თაობა უფრო თავისუფალი იყო არჩევანში, საკუთარი აზრების გამოხატვაში, ოღონდ, არაოფიციალურ სივრცეში.

– როგორ აღმოჩნდით „ლიტერატურულ საქართველოში“?

– ჩემი მეგობრის, დათო ჩიხლაძის წყალობით. მთხოვა, რომ რეპორტაჟი გამეკეთებინა. მე ერთი პერიოდი მოსკოვში ვმუშაობდი, ვწერდი მხატვრებზე და იმ დროის საინტერესო და საოცარ ხალხზე. ხან თბილისში ვიყავი ხოლმე და ხან – მოსკოვში. „ლიტერატურული საქართველოდან“ ჩემი წამოსვლის მიზეზი იყო ერთი სტატია, რომელიც რუს მხატვარს ეძღვნებოდა, ჩრდილოეთიდან იყო ჩამოსული, ხატავდა ირმებს, იარანგებს, თოვლს... მაშინ ძალიან უხეში ფორმით ამიხსნეს, ჩვენ რუსები არ გვიყვარსო. მე ავუხსენი, რომ რუსებზეც ვწერდი, ამერიკელებზეც, ევროპელებზეც და ფრენსის ბეკონზეც. დღემდე თვალწინ მიდგას ის საშინელი სცენა და ისევ იმ უსამართლობას განვიცდი, რაც საქართველოში ულტრანაციონალისტური განწყობების აყვავების ხანამ მოიტანა. საერთოდ კი, ეს განწყობები არ იყო მხოლოდ ანტირუსული, უფრო ანტიმონდიალური იყო, ქართული გენეტიკის კულტზე აგებული. საზოგადოება დღემდე ვერ გაერკვა, რა უნდა. ჩემი გამოფენის – „პირამიდების“ კონცეფციაში აღვნიშნე კიდეც, რომ წონასწორობაში მყოფი საზოგადოება შეიძლება გამოიყვანო წონასწორობიდან, თუკი შეგიძლია იმის წინასწარ გათვლა, რა შედეგებს მიიღებ. ჩვენ ეს ვერ გავთვალეთ. ყველას აღმოაჩნდა თავისი სიმართლე და, სიმართლე ხომ ერთი არ არის, ბევრია და, ჭეშმარიტებაც, რომელიც ყველასთვის ცნობილი გახდა, ჭეშმარიტება აღარ არის.

 ძალიან გულდასაწყვეტია, რომ ასეთი ლაღი და ამაყი ხალხი, როგორიც ქართველები ვართ, პატრიოტების ჩამოყალიბებაში ძალიან სუსტები აღმოვჩნდით. ჩემს ბავშვობაში, გოგოლის ქუჩაზე რამდენიმე ენა მესმოდა: რუსული, სომხური, ბერძნული, პოლონური... ერთ დღეს კი ამ ხალხმა ბარგი შეკრა და წავიდა. უცხო სხეულად ჩაითვალა ის, რაც აქამდე საქართველოს ნაწილი იყო. წავიდა, ასევე, ის, ვინც ყველაფერ ამას არ დაეთანხმა. ამ პროცესებმა ბევრი ძალიან ნიჭიერი ადამიანი დააკარგვინა საქართველოს და ისინი მზამზარეული სახით მიიღეს უცხო ქვეყნებმა.

– პარიზში როგორ მოხვდით?

– შემთხვევით. მოსკოვიდან წავედი. მოსკოვში სახელოსნო მქონდა – მაშინ მულტიეთნიკური და მულტიკულტურული იყო ეს ქალაქი. სხვათა შორის, მათი მხრიდან აგრესია არასდროს დამინახავს შემხვედრი მიმართულებით. 50 მხატვარი ცხოვრობდა „ფურმანკაზე“, იმ შენობაში, სადაც მე ვიყავი. გამოფენით წავედი პარიზში და დავრჩი ორი კვირით.

– მოსკოვში რა გამოფინეთ?

– მოსკოვში ოც წელიწადზე მეტია, არ მქონია გამოფენა. სულ რაღაც ერთი თვის წინ, შალვა ხახანაშვილმა „არტ მოსკვაზე“ წარადგინა ჩემი ორი ნამუშევარი და, რა საინტერესოა, რომ, ვინც ჩემს ნამუშევრებს იცნობდა 25 წლის წინ, ახლაც იცნეს, რაც ძალიან მახარებს. მაშინ შავ-თეთრში ვმუშაობდი – შავ-თეთრი ჩემთვის უკომპრომისობის, ლაკონურობის და ასკეტურობის ნიშანია.

რაც ჩემს „ძაღლის პორტრეტებს“ შეეხება, ამ ბოლო დროს ჩემს წრეში სალაპარაკო თემად იქცა. დაიწყო იმით, რომ ორი-სამი წლის წინ ერთი ძაღლი დავხატე, მას მეორე მოყვა, მერე მესამე, ახლა კი, ერთი თვე არ გავა, რომ რომელიმე ძაღლის პატრონმა არ დამირეკოს და თავისი ძაღლის პორტრეტი არ შემიკვეთოს. ამ შემთხვევაში, სულ სხვა სამყაროსთან გვაქვს საქმე. ვიტყოდი, რომ ხატვა აქ ლიტერატურის ზღვარზეა. ორი დღის წინ კოტე ყუბანეიშვილმა წამიყვანა შინ – აუცილებლად ჩემი ძაღლი უნდა დახატოო, მერე კი დაამატა – ამით მთელ ვალსაც გაისტუმრებო (იცინის). ჩემზე უფროს თაობას ეკუთვნის კოტე და ამ „ვალებში“ ის დამოკიდებულება იგულისხმა, რომელიც უფროს თაობას უმცროსის აღიარების მიმართ შეიძლება გააჩნდეს. მან, თავის დროზე, ირაკლი ჩარკვიანთან და ჩემს ახლო მეგობართან, პაატა ქურდაძესთან ერთად, „რეაქტიული კლუბი“ შექმნა, რამაც დიდი როლი ითამაშა ახალი ლიტერატურული ხედვისა და ფორმის ჩამოყალიბებაში.