ისე მოხდა, რომ მაქსიმ შევჩენკო 4 დღით თბილისს ეწვია, ქართული მედიის წარმომადგენლებსაც შეხვდა და მათ შეკითხვებსაც უპასუხა (ჩემდა გასაკვირად კითხვები, მაინცდამაინც, მწვავე არ ყოფილა). რამ გადააწყვეტინა რუს ჟურნალისტს, რომელიც რფ-ის სახელისუფლო ელიტასთან დაახლოებულ პირად ითვლება, ამ მეტად გართულებულ დროს თბილისში ჩამოსვლა? – ამას უშუალოდ მისგან შევიტყობთ.

– რატომ გადაწყვიტეთ თბილისში ჩამოსვლა?

– გულწრფელად ვიტყვი, როდესაც უნეტარესი პატრიარქი ილია მოსკოვში იმყოფებოდა, მან თავისთან აუდიენციის პატივი დამდო. მე მის წინაშე მუხლებზე ვიდექი. ნახევარი საათის განმავლობაში მესაუბრებოდა და ვკითხე, შემიძლია თუ არა, ჩამოვიდე საქართველოში-მეთქი, ჩამოდიო. პატრიარქისგან მიღებული კურთხევა საშუალებას გაძლევს, არ გეშინოდეს ხელისუფლებების და პოლიტიკური ფორმატების. ღვთის ნებას მივენდე და მარიამ ღვთისმშობლის შობის დღეს ჩამოვედი საქართველოში. დავესწარი პატრიარქის ქადაგებას დიდუბის ეკლესიაში. ჩემს ტვიტერზე მაშინვე დავწერე და ფოტოებიც ავტვირთე. პატრიარქის კურთხევით შემიშვეს დიდუბის ეკლესიის საკურთხეველში. ეს უდიდესი სიხარული იყო და მე გადავწყვიტე, თუ ასეთი სიხარული იქნება გულში, მზად ვარ, მოვითმინო სიმწარეებიც.

– რამე სიმწარე შეგვხვდათ აქ ჩამოსვლით?

– არა, გარდა იმისა, რომ ზოგიერთმა ჟურნალისტმა, იმის ნაცვლად, რომ დაესვა შეკითხვა, მოსულიყო ჩემს პრესკონფერენციაზე, არც ერთხელ ჩემი გამონათქვამის ციტირებაც არ გაუკეთებია, ისე დაწერა, რომ მე ვარ ქართველი ხალხის მტერი. იყოს ასე: საბოლოოდ, ტყუილი და მართალი მაინც გაირკვევა.

– რას ელოდით ამ ჩამოსვლით და რა შთაბეჭდილება დაგრჩათ?

– მე შევხვდი ბევრ ადამიანს. მათ, რომლებსაც ვიცნობდი: გოგი თოფაძეს, ზურაბ ტყემალაძეს, ასევე, ამ დღეებში აქ იყო ლევან პირველი. ამას გარდა, ვიყავი საპატრიარქოში. მე სპეციალურად არ ჩამოვსულვარ, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ჩემმა მეგობარმა მიშა ხუბუტიამ გამართა ფილმ „ხატის“ პრეზენტაცია „რედისონში“. მე ვიყავი ფილმის პრეზენტაციაზე, იქ იყვნენ გამორჩეული ადამიანები: რეზო ჩხეიძე, ზურაბ აბაშიძე. ეს რამდენიმე დღე ძალიან ბედნიერი ვიყავი, ეს დღეები ავსებული იყო ტრადიციული ქართული ურთიერთობით. ვიყავი საზოგადოება „ლემის“ შეკრებაზე. ვფიქრობ, კიდევ ჩამოვალ და თქვენი მეშვეობით კიდევ გავიმეორებ: თუ საქართველოს სახელმწიფო ორგანოებს ჩემთან აქვთ რაღაც შეკითხვები, შემიძლია, ნებისმიერ დროს ამისთვის სპეციალურად ჩამოვიდე და ვუპასუხო მათ შეკითხვებს.

– აქვთ მათ ასეთი შეკითხვები?

– მე არ მსმენია, მაგრამ, თუ აქვთ, მზად ვარ, მათ ვუპასუხო. საზღვარზე შემხვდა არაჩვეულებრივი ქალბატონი, მებაჟე, მკაცრად შემომხედა და ჩამირტყა შტამპი პასპორტში. ძალიან ბედნიერი და სრულ ეიფორიაში ვარ. აქ თავი ვიგრძენი, როგორც საკუთარ სახლში, ქართველები ღრმად არიან რუსულ გულში, ჩვენს ცნობიერებაში, მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა, არსებობდეს განსხვავებული პოლიტიკური პოზიციები, ეს იყო უბედნიერესი სამი დღე.

– მოგვიწევს მძიმე თემაზე გადასვლა: ძალიან უბედური აღმოჩნდა ეს დღეები დვანის მცხოვრებლებისთვის. მავთულხლართების მიღმა კიდევ სამი ქართული ოჯახის კარმიდამო მოხვდა. თქვენ ისევ ფიქრობთ, რომ ამ ქმედებებთან კავშირი არ აქვს რფ-ის ხელისუფლებას? დარმწუნებული ვარ, რომ რუსეთის ხელისუფლების თანხმობის გარეშე ამას ვერ გაბედავდნენ სეპარატისტები.

– მე მგონია, რომ ამას აკეთებს რუსეთის არმია, რომელიც იქ იმყოფება და არა „იუჟნაია ოსეტიის“ ხელისუფლება. ეს არის საკითხები, რომლებიც უნდა დაისვას, მათ შორის, რუსული ქვედანაყოფების წარმომადგენლებს; არსებული არხებით რუსეთის წარმომადგენლობებს „იუჟნაია ოსეტიაში“. ერთ-ერთი პრობლემაა ის, რომ საქართველოს არ აქვს ადეკვატური კონტაქტები რუსულ მხარესთან. ბატონი ზურაბ აბაშიძის გარდა, რომელიც ნეიტრალურ ტერიტორიაზე ხვდება გიორგი კარასინს და დარწმუნებული ვარ, მასთან შეხვედრისას სვამს ამ საკითხებს. არ გვყოფნის, თუნდაც, ხისტი და უსიამოვნო, მაგრამ დიალოგი ჟურნალისტების ან პარლამენტარების დონეზე. ოლეგ პანფილოვი ხომ არ შეიძლება, იყოს შუამავალი ასეთ საკითხებში?! უნდა ილაპარაკო მათთან, ვისაც თვლი შენს მოწინააღმდეგედ.

– სულ ამ კითხვას ვსვამ: რის მიღწევას ცდილობენ ამ მავთულხლართებით: ჩვენი დამცირების თუ პროვოცირების, სამხრეთული ხასიათის გათვალისწინებით?

– პირობას გაძლევთ, როდესაც მოსკოვში დავბრუნდები, როგორც ადამიანის უფლებების კომიტეტის წევრი, ალბათ, წავალ „იუჟნაია ოსეტიაში“, რომ გავიგო, რატომ ხდება ეს. ჩემი ცოლი იყო ამას წინათ საქართველოში და გააკეთა ძალიან ტრაგიკული რეპორტაჟი, თუ როგორ მოხვდა მოხუცი ქართველი ქალბატონის სახლი მავთულხლართების მიღმა, როგორ აწვდიდნენ მათ საკვებს ამ მავთულხლართებიდან. ჩვენ რაღაც უნდა ვუშველოთ ამას. თუ სამხედრო აუცილებლობა არის, მაინც არ უნდა დაიტანჯონ ადამიანები, რომლებსაც ართმევენ სახლებსა და კარმიდამოს.

– ჩემი ვარაუდით, ამ მავთულხლართების მიზანი არჩევნების შემდეგ გამოიკვეთება. თქვენ იცნობთ ჩვენს საპრეზიდენტო კანდიდატებს? ითვლება, რომ ნინო ბურჯანაძე პრორუსი კანდიდატია, ეთანხმებით?

– კანდიდატებს შორის, როგორც ვიცი, „ოცნების“ კანდიდატი ლიდერობს. ეს თვალსაჩინოა, ესე იგი, პრემიერის პოლიტიკას ისევ უჭერს მხარს თქვენი საზოგადოების უმრავლესობა. რაც შეეხება ნინო ბურჯანაძეს: ის გამორჩეული პოლიტიკოსია.

– რით გამოიხატება მისი გამორჩეულობა?

– ის დიდი ხანია, ქართული პოლიტიკური ცხოვრების სათავეშია. რეიტინგებით, როგორც ვიცი, მეორე ადგილზეა და ჩვენ არ შეგვიძლია ამის უგულებელყოფა. მე ვერ ვიტყოდი, რომ ის პრორუსია, არ შემისწავლია ეს საკითხი. ყველა ქართველი, რომელიც 40 წელსაა გადაცილებული, მუშაობდა ან სწავლობდა რუსეთში, მაშინ ყველა, ასე თუ ისე, პრორუსად უნდა ჩავთვალოთ. ამიტომ მგონია, ასეთი შეფასებების გაკეთება ძალიან ნაჩქარევი იქნებოდა. ჩემი წარმოდგენით, უნდა იყვნენ ადამიანები, ვისაც აქვს რუსეთთან დიალოგის წარმართვის უნარი.

– თქვენი აზრით, ბურჯანაძეს აქვს ეს პოტენციალი?

– მგონია, რომ აქვს და სხვა პოლიტიკოსებსაც აქვთ. ასევე, ბიძინა ივანიშვილს, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში მუშაობდა რუსეთში.

– ის მიდის პოლიტიკიდან.

– მიდის, მაგრამ რჩება მოღვაწედ. მას წარმატებული ბიზნესი ჰქონდა რუსეთში და ეს ორი მომენტის მნიშვნელოვანი შეფარდებაა, მაგრამ არავის შექება არ მინდა. გიორგი მარგველაშვილი ფილოსოფოსია, თუმცა პლატონი გვირჩევდა, ფილოსოფოსები და პოეტები არ დაეშვათ პოლიტიკაში, მხოლოდ მრჩევლები ყოფილიყვნენ. არისტოტელემ კი ისარგებლა პლატონის რჩევით. ასეა თუ ისე, მგონია, რომ ნებისმიერ ფილოსოფოსს შეუძლია ფილოსოფიურად მიუდგეს საკითხებს.

– ახალი მოდელით, პრეზიდენტს იმდენად ეზღუდება უფლებამოსილებები, რომ ფილოსოფიური მიდგომა აშკარად გამოადგება. ისევ ჩვენთვის მტკივნეულ საკითხებს დავუბრუნდები: ოსები საერთოდ არ გამოდიან ჩვენთან კონტაქტზე, აფხაზეთიდან თითო-ოროლასთან თუ არის შესაძლებელი კომუნიკაცია. სოციალურ ქსელებში ვცდილობ მათთან დიალოგს, ყოფით დონეზე, მაგრამ მაშინვე მოდის უსაზღვრო სიძულვილი მხოლოდ იმიტომ, რომ ქართველი ვარ.

– არის პრობლემები, რომლებიც წარმოიქმნება ეთნიკური კონფლიქტის შემდეგ, რაც სამოქალაქო ომით დაიწყო.

– მაქსიმ, ჩვენ, საერთოდ, კლასიკური ომი გვქონდა 2008 წელს ერთმანეთთან.

– მე არასდროს მიომია თქვენ წინააღმდეგ.

– არც მე მათ წინააღმდეგ, უბრალოდ ჩვენ ქვეყნებს შორის იყო ომი, მაგრამ მე არ მძულს რუსი მხოლოდ იმის გამო, რომ ეთნიკურად რუსია. ამის თქმა მინდოდა.

– მცირე ხალხი უფრო მტკივნეულად აღიქვამს თავის იდენტურობას და ისტორიულ რაობას. აშკარაა, აფხაზი ხალხი, მისი ინტელიგენცია თვლის, რომ აფხაზმა ხალხმა განიცადა გარკვეული ზეწოლა ქართველების მხრიდან. მე ბევრი მილაპარაკია ამ თემაზე მათთან. შესაძლოა, თქვენ იმ ხალხს არ ელაპარაკებით, ვისაც უნდა ელაპარაკოთ. მე მყავს ახლო მეგობარი, ქართველი,  ჩვენ ერთად ვსწავლობდით ინსტიტუტში. ომის დროს, მისი მშობლები აფხაზებს მალავდნენ, შემდეგ მის მშობლებს მალავდნენ აფხაზები, დღეს კი მას შეუძლია თავისუფლად ჩავიდეს აფხაზეთის ტერიტორიაზე. მისი ბავშვები მუშაობენ აფხაზეთის უშიშროების სამსახურში და მშობლების საფლავზე თავისუფლად მიდის. მეგრელია, ბუნებრივია.

– ქართველი.

– მაგრამ ეს არსებითია, რადგან მეგრელები ცხოვრობენ გალის რაიონში. 

– მაგალითად, კახეთში, ძირითადად, კახელები ცხოვრობენ, მაგრამ ჩვენ ყველანი ქართველები ვართ.

– ვიცი, მესმის… სიძულვილის პრობლემა ღრმა ფილოსოფიური პრობლემაა. მე ვფიქრობ, რომ ეს სიძულვილი გადაილახება მხოლოდ დიალოგის ადეკვატური ფორმატებით, როდესაც ადამიანები ერთმანეთს უმტკიცებენ მხოლოდ თავიანთ სიმართლეს, ამას შედეგი არ მოაქვს. რადგან ფილოსოფი კანდიდატი ლიდერობს თქვენს გამოკითხვებში წინასაარჩევნოდ, მეც ფილოსოფიურად მივუდგები. საქართველოში მოდურია კოაბიტაცია, მაგრამ ეს კოაბიტაცია საქართველოს შიგნით მიიღწევა, თუმცა აფხაზებთან და ოსებთან კოაბიტაცია არ გამოდის.

– მე ნამდვილად არ ვუმტკიცებ მათ არაფერს, უბრალოდ ვმსჯელობთ და პასუხად ვიღებ მხოლოდ შეურაცხყოფას.

– აქ მთავარია მოთმინება და დიალოგი. სწორი მიზნები და ჩარჩოები უნდა დაისვას, მე მჯერა ადამიანური გონიერების.

– თქვენ ახსენეთ ადამიანური ურთიერთობები. როგორ შევუსადაგოთ ეს ადამიანური ურთიერთობები პოლიტიკურ ორიენტაციასთან?

– პოლიტიკური ორიენტაცია საქართველოს სახელმწიფოს შიდა საქმეა და არ ეხება არც ამერიკის შეერთებულ შტატებს, არც ევროკავშირს და არც რუსეთს, ისევე, როგორც რუსეთის საქმეა თავისი პოლიტიკური ორიენტაცია. როგორ შევუსაბამოთ? მე მგონია, რომ უწმიდესმა ილიამ მკაფიოდ თქვა ეს ფორმატები: არ არის ხსნა პოლიტიკური დემაგოგიის გზაზე, ხსნა არის რწმენისა და საეკლესიო ერთიანობის გზაზე. გასული წლის განმავლობაში პატრიარქი ილია ორჯერ იყო რუსეთში, ილოცა და ეს უდიდესი მოვლენაა, იმიტომ რომ უამრავი მორწმუნე მიდის მის ლოცვაზე დასასწრებად და არა მხოლოდ ქართველები. ჩვენ ძალიან გვიყვარს პატრიარქი ილია, იქ, სადაც ვერ სწვდება მიწიერი ტვინი, მოგვეხმარება პატრიარქის ლოცვა, ქართველი და რუსი ბერ-მონაზვნების ლოცვა. რუსული ეკლესია არასდროს აღიარებს „რასკოლნიკებს“ არც აფხაზეთში და არც „იუჟნაია ოსეტიაში“.

– არასდროს?

– არასდროს. იცით, რომ მიტროპოლიტი ილარიონი დაიბადა და გაიზარდა თბილისში, შესანიშნავად ლაპარაკობს ქართულად. გარწმუნებთ, რომ რუსეთის ეკლესია არასდროს დაარღვევს საეკლესიო კანონებს. მე არ ვილაპარაკებ რუსული ეკლესიის ნაცვლად, მაგრამ მეჩვენა, რომ ეს ერთობლივი ლოცვები გონზე მოიყვანს პოლიტიკოსებსაც.

– მე მესმის ლოცვის მნიშვნელობა, მაგრამ ამ რთულ ვითარებაში მხოლოდ ლოცვის იმედად ვიყოთ? ცოდვა ტრიალებს აი, ამ წამსაც ოკუპირებული ტერიტორიების მიმდებარედ?!

– გაცილებით მეტად უნდა ვიყოთ, ვიდრე პოლიტიკური სპეკულაციების იმედად. პატრიარქის თითოეული ვიზიტი გაცილებით მეტს ნიშნავს, ვიდრე ათასობით პოლიტიკოსის განცხადება.

– იმას ამბობთ, რომ ამ ძაფზე ჰკიდია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა?

– ბევრ რამეში ეს ასეა. ჩვენ ვიცით, რომ პატრიარქი ილია ერთადერთია, ვისაც შეუძლია, შეხვდეს პრეზიდენტ პუტინს. ის პატრიარქს ხვდება, როგორც პრეზიდენტი და როგორც ეკლესიის შვილი. მას აკურთხებს პატრიარქი და ისინი საუბრობენ. ის ერთადერთია, ვინც ესაუბრება პუტინს.

– უბრალოდ ჩვენს პატრიარქს შეუძლია, ამის ნება მისცეს თავს, რადგან ჩვენთან პოლიტიკოსისთვის, მაინცდამაინც, კარგ ტონად არ ითვლება პუტინთან საუბარი.

– მე ვფიქრობ, რომ პატრიარქ ილიას საერთოდ არაფრის ეშინია ღმერთის გარდა. ადამიანურ მსჯელობებს მისთვის არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს.

– ერთ-ერთი რუსული რადიოსადგურის გამოკითხვაში მსმენელთა დიდმა ნაწილმა განაცხადა, რომ გასული საუკუნის 90-იან წლებში რუსეთს ქართველების მხარე უნდა დაეჭირა და არა აფხაზებისა და ოსების. ამას როგორ ახსნით?

– მე მინდა გითხრათ, რომ თქვენი პრეტენზიები ეკუთვნის არა რუსეთს, რომელიც მაშინ დაშლის პირას იყო, არამედ მთიელ ხალხთა კონფედერაციას… ქართველების წინააღმდეგ აფხაზეთში იბრძოდნენ: ყაბარდოელები, ჩერქეზები, ყარაჩაელები, ჩეჩენები, მათ შორის ძალიან ცოტანი იყვნენ ეთნიკური რუსები. 90-იანებში ყველას ეგონა, რომ რუსეთი დაიშლებოდა, მაგრამ არ დაიშალა. ეს იყო ტრაგიკული ომი ძმებს შორის. მე მიკითხავს თქვენი ჩრდილოკავკასიელი ძმებისთვის, რატომ იბრძოდით ქართველების წინააღმდეგ, მათ ხომ თქვენთვის არაფერი დაუშავებიათ-მეთქი და მიპასუხებდნენ: ჩვენც ბევრი ვიფიქრეთ ამაზე, მაგრამ აფხაზები ჩვენთან უფრო ახლოს არიან და იმ მომენტში მათ გვერდით დავდექითო. არ მგონია, რომ რუსეთს რაღაც ბერკეტი ჰქონდა ამისთვის წინააღმდეგობის გასაწევად.

– მე სხვა რამ გკითხეთ: დავუშვათ, მაშინ რუსეთს ჩარევის ძალა არ ჰქონდა, რასაც მე არ ვეთანხმები, მაგრამ რუსეთის მოსახლეობა მხარს უჭერს აღიარებას.

– პირადად მე ყოველთვის რეალობის მხარეს ვარ, რეალობა კი არის ის, რაც არის და არა ის, რაც ჩვენს თავშია.

– თქვით, რომ პრობლემა არ შეგქმნიათ საქართველოს საზღვრის გადმოკვეთისას. საქართველოს მოქალაქეს როდის არ ექნება პრობლემა რუსეთის საზღვრის გადაკვეთისას? 

– მე ვიბრძოლებ ამისთვის და ძალიან მაღალ დონეზე დავაყენებ ამ საკითხს. ამის დრო მოვიდა. მე საქართველოში ვერ დავინახე ვერანაირი მტრული განწყობა რუსეთისადმი.