2013 წლის 28 თებერვლიდან საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამა ამოქმედდა, რაც საქართველოს დაზღვევის გარეშე დარჩენილ მოსახლეობას ჯანმრთელობის მეტ-ნაკლებად დაცვის საშუალებას აძლევს. იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს მოსახლეობის გაღატაკების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი სამედიცინო ხარჯია, ხოლო ჯანდაცვის საერთო დანახარჯებიდან კი ნახევარზე მეტი მედიკამენტებზე მოდის (და ეს საკმაოდ შთამბეჭდავი რიცხვია), ბუნებრივია, სიახლე მისწრებაა. ვინ მოხვდა ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამაში, როგორ და რომელ სამედიცინო დაწესებულებებში უნდა ისარგებლოთ სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებული სამედიცინო სერვისებით და როგორ უნდა მოიქცეთ, თუკი თქვენი უფლებები დაარღვიეს და კუთვნილი სამედიცინო მომსახურება ვერ მიიღეთ? – საკითხს დეტალურად განგვიმარტავს ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილე მარიამ ჯაში.  

–  უკვე ამოქმედდა ჯანდაცვის დაზღვევის ახალი სახელმწიფო პროგრამა, ვინ არის მისი ბენეფიციარი და რა მოქმედებების ჩატარებაა საჭირო იმისთვის, რომ ისარგებლო ამ პროგრამით?

– საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის პროგრამის ბენეფიციარი არის საქართველოს 2 მილიონზე მეტი მოქალაქე, რომლებიც პროგრამის ამოქმედებისას, 2013 წლის 28 თებერვლის მდგომარეობით, არ სარგებლობდნენ სამედიცინო დაზღვევის არანაირი პროგრამით. ისინი, ძირითადად, გახლავთ 6-დან 60 წლამდე ასაკის პირები, რამდენადაც, როგორც თქვენთვის ცნობილია, 6 წლამდე და საპენსიო ასაკის მოსახლეობა უკვე სარგებლობდა დღემდე მოქმედი სადაზღვევო პროგრამით. ასევე, დაზღვეულია ყველა უმწეო მოქალაქე და სტუდენტი, რომელთა დღემდე მოქმედი სადაზღვევო პროგრამები ფარავს საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით გათვალისწინებულ მომსახურებებს. 

– რა სამედიცინო მომსახურებების მიღება შეუძლია ბენეფიციარს ამ პროგრამით? ვგულისხმობ ყველა კომპონენტს: მედიკამენტებს, სტაციონარულ თუ ამბულატორიულ მომსახურებას, გამოკვლევებს, ანალიზებს.

– 28 თებერვლიდან ამოქმედდა საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის პირველი ეტაპი, რომელიც დღეისათვის მოიცავს სამედიცინო მომსახურების ეგრეთ წოდებულ „მინიმალურ პაკეტს“. პროგრამით განსაზღვრული მომსახურებების გაფართოების მიმართულებით აქტიურად ვმუშაობთ და შემდეგ ეტაპზე, 2013 წლის ივლისიდან, პაკეტის მოცულობა კიდევ უფრო გაიზრდება. 

ამ ეტაპზე, პროგრამა 2 ძირითადი ბლოკისგან შედგება. პირველი გახლავთ გეგმიური ამბულატორიული მომსახურება, რომელიც ითვალისწინებს ოჯახის ექიმის მომსახურებასა და, საჭიროების შემთხვევაში, სისხლისა და შარდის საერთო ანალიზებსა და ელექტროკარდიოგრაფიას. ხოლო მეორე ბლოკი გადაუდებელ ამბულატორიულ და სტაციონარულ მომსახურებას მოიცავს და მთავრობის დადგენილებითაა განსაზღვრული ის კონკრეტული მდგომარეობები, რომელთა დაფინანსებაც უზრუნველყოფილია პროგრამის ფარგლებში.

– კერძოდ?

– მაგალითისთვის, გადაუდებელი ამბულატორიის შემთხვევებში, ანუ, როდესაც პაციენტი საავადმყოფოში 24 საათზე ნაკლები დროით ყოვნდება, იფარება ისეთი მდგომარეობები, როგორიცაა: ჭრილობები, მოტეხილობები, დამწვრობა, მოყინვა, ისეთი მდგომარეობების სტაბილიზაცია, როგორიცაა ჰიპერტონული კრიზი, გულის რითმის დარღვევები, მწვავე ობსტრუქციული ლარინგიტი (კრუპი), ინტოქსიკაცია, ძლიერი ტკივილი და სხვა.

გადაუდებელი სტაციონარული მომსახურების ფარგლებში კი განსაზღვრულია 450-ზე მეტი მდგომარეობა, რომელთა დროსაც პაციენტს გადაუდებელი ან სასწრაფო მკურნალობა ესაჭიროება. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ პროგრამის ფარგლებში ფინანსდება კრიტიკული მდგომარეობების მართვა, მარტივად რომ ვთქვათ, პაციენტების მკურნალობა სტაციონარის რეანიმაციულ ან ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში. 

მნიშვნელოვანია, რომ გვესმოდეს, როგორ მოხდა პროგრამის არსებული მოცულობის განსაზღვრა. როგორც აღვნიშნეთ, პირველ ეტაპზე, ეს არის ეგრეთ წოდებული მინიმალური პაკეტი, რომელიც ეტაპობრივად გაფართოვდება. პირველი ეტაპისთვის შეირჩა ისეთი მდგომარეობები, რომელთა შემთხვევაშიც გადაუდებელი დახმარების გარეშე, პაციენტის სიცოცხლეს საფრთხე ემუქრება ან არსებობს რომელიმე ორგანოს ან კიდურის დაკარგვის მაღალი რისკი. ეს მდგომარეობები განსაკუთრებით ხარჯთტევადი, ანუ ძვირია. ამასთან, რადგან შემთხვევა გადაუდებელია, ანუ გაუთვალისწინებელია, ოჯახები განსაკუთრებით რისკის ქვეშ დგებოდნენ, რომ დაუყოვნებლივ მოეძიათ მკურნალობისთვის საჭირო თანხები. ჯანდაცვაში ასეთ გაუთვალისწინებელ, დიდ დანახარჯებს „კატასტროფულ“ დანახარჯებს ვუწოდებთ და საქართველოში ასეთი ტიპის დანახარჯები იყო მიზეზი ბევრი ოჯახის გაღარიბებისა. პროგრამის პირველი ეტაპის ამოცანა, სწორედ ასეთი რისკების შემცირებაა. 

პროგრამის ფარგლებში, მოსარგებლე არანაირ თანაგადახდას არ იხდის, თუმცა სტაციონარული მკურნალობისას ერთი შემთხვევის ლიმიტი  განსაზღვრულია 15 ათასი ლარით. 

– დეტალურად რომ აღვწეროთ, რა ქმედებები უნდა განახორციელოს ბენეფიციარმა, რომ მიიღოს დაზღვევით გათვალისწინებული სამედიცინო მომსახურება. დეტალურზე იმიტომ ვაკეთებ აქცენტს, რომ, ტრადიციულად, დაზღვეულთა არაინფორმირებულობით ხშირად სარგებლობენ როგორც სადაზღვევოები, ისე სამედიცინო დაწესებულებები?

– პროგრამით გათვალისწინებული მომსახურების მიღება ძალიან ადვილია: პირველი: გეგმიური ამბულატორიული მომსახურების მისაღებად პირი უნდა დარეგისტრირდეს პირველადი ჯანდაცვის დაწესებულებაში, ანუ პოლიკლინიკაში. მიუხედავად იმისა, რომ პირს შეუძლია დარეგისტრირდეს ნებისმიერ პროგრამის მიმწოდებელ დაწესებულებაში, რა თქმა უნდა, ვურჩევთ, რომ ისეთ დაწესებულებას მიმართონ, რომელიც ტერიტორიულად მათთვის მისაღებია, რადგან ერთხელ დარეგისტრირების შემდეგ, რეგისტრაციის შეცვლა მხოლოდ 2 თვეში ერთხელ შეიძლება. 

მომსახურება უფასოა მხოლოდ იმ პირველადი ჯანდაცვის ცენტრში, პოლიკლინიკაში, სადაც პირია რეგისტრირებული. აქვე გასათვალისწინებელია, რომ პირი 2 ადგილას დარეგისტრირებული ერთდროულად ვერ იქნება. 

რეგისტრაციის დროს პირი, ბავშვის შემთხვევაში, მშობელი ან სხვა უფლებამოსილი პირი, დაწესებულებაში ავსებს სპეციალურ ფორმას, სადაც უნდა მიუთითოს საიდენტიფიკაციო მონაცემები: სახელი, გვარი, პირადი ნომერი, ფაქტობრივი საცხოვრებელი და რეგისტრაციის მისამართები. 

მეორე: გადაუდებელი ამბულატორიული და სტაციონარული მომსახურების მისაღებად არანაირი რეგისტრაცია არ ხდება. ადამიანი, ხშირ შემთხვევაში სასწრაფო დახმარების მანქანით, ხვდება სამედიცინო დაწესებულებაში, რის შესახებაც თავად სამედიცინო დაწესებულება გვატყობინებს სპეციალური ელექტრონული პროგრამის მეშვეობით. აქვე აღვნიშნავთ, რომ აუცილებელია სამედიცინო დაწესებულებას მივცეთ ეგრეთ წოდებული იდენტიფიკაციის საშუალება. ამისთვის გამოიყენება მოქალაქის პირადობის მოწმობა. ანუ, ყველა მოქალაქის ვალდებულებაა, რომ დაწესებულებაში მოხვედრისას ან თან ვიქონიოთ პირადობის მოწმობა, ან ოჯახის წევრმა უზრუნველყოს ამ ინფორმაციის დაუყოვნებელი მიწოდება. 

– როგორც მინისტრმა თქვა და თქვენც აღნიშნეთ, სახელმწიფო პროგრამით დაზღვეულს უფლება აქვს, თავად აირჩიოს სამედიცინო დაწესებულება და ყოველ ორ თვეში აქვს მისი შეცვლის უფლება. უფრო დეტალურად რომ მოგვაწოდოთ ინფორმაცია ამის შესახებ.

– რეგისტრაციის შესაცვლელად რეგისტრაციის გაუქმების მოთხოვნით პირმა უნდა მიმართოს იმ დაწესებულებას, სადაც პირველადად იყო რეგისტრირებული, მიიღოს ეგრეთ წოდებული „ამონაწერი ისტორიიდან“ და შემდეგ რეგისტრაციის მოთხოვნით მიმართოს უკვე ახალ დაწესებულებას. 

– ზოგიერთი სამედიცინო დაწესებულება იყენებს სარეკლამო საშუალებას და მოსახლეობას ატყობინებს, რომ, მაგალითად, ესა და ეს კონკრეტული კლინიკა ემსახურება უფასო დაზღვევის პროგრამას. აქვთ ამის უფლება?

– ამის უფლება დაწესებულებებს აქვთ, თუმცა მოსახლეობას უნდა ესმოდეს, რომ მათ აქვთ თავისუფალი არჩევანის უფლება, საკუთარი სურვილით დარეგისტრირდნენ პროგრამაში მონაწილე ნებისმიერ პირველადი ჯანდაცვის დაწესებულებაში, პოლიკლინიკაში. 

– როგორც თქვით, 2012 წლის სექტემბრიდან მოქმედებს პენსიონერთა, სტუდენტთა და 5-წლამდე ბავშვების ჯანდაცვის დაზღვევის პროგრამა, ისიც გრძელდება. იმ ინფორმაციიდან გამომდინარე, რაც მაქვს, ახალი სადაზღვევო პროგრამა უფრო მოცულობითია, ვიდრე 2012 წლის პირველი სექტემბრიდან ამოქმედებული, ეს არ ქმნის წინააღმდეგობას? 

– როგორც მოგახსენეთ, 28 თებერვლიდან ამოქმედებული საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა, ჯერჯერობით მხოლოდ „მინიმალურ პაკეტს“ მოიცავს, რომელიც შემდგომ გაფართოვდება.

2012 წლის სექტემბრიდან ამოქმედებული სადაზღვევო პროგრამები ჩვეულებრივ გრძელდება. ამასთან, ეს პროგრამები მომსახურებათა უფრო ფართო სპექტრს სთავაზობს მოსარგებლეებს, ვიდრე საყოველთაო ჯანდაცვის პირველი ეტაპი. სადაზღვევო პროგრამებით იფარება როგორც გეგმიური ამბულატორიული მომსახურება: ოჯახის ექიმის მომსახურება და მისი დანიშნულებით ლაბორატორიული და ინსტრუმენტული გამოკვლევები და გადაუდებელი ამბულატორიული და სტაციონარული მკურნალობა, ისე გეგმიური ქირურგიული მკურნალობა, ონკოლოგიური დაავადებების მკურნალობა და მშობიარობასთან დაკავშირებული ხარჯები. 

– პედაგოგების, სამხედრო მოსამსახურეების, უმწეოთა ჯანმრთელობას აზღვევდა სახელმწიფო, კვლავ ძველებურად გრძელდება ეს პროგრამა?

– სახელმწიფო სადაზღვევო პროგრამები ამ ეტაპზე ჩვეულებრივად გრძელდება.

– კორპორატიული დაზღვევა მცირე სეგმენტს შეადგენს, მაგრამ მაინც არსებობს. ვთქვათ, ვმუშაობ, მაგრამ არ მაქვს კორპორატიული დაზღვევა, შემიძლია, ვისარგებლო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამით?

– დიახ, თუ მუშაობთ და არ გაქვთ კორპორატიული დაზღვევა, შეგიძლიათ ჩაერთოთ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაში. 

– ცნობილია, რომ ჯანდაცვის ხარჯების მნიშვნელოვან წილს შეადგენს მედიკამენტების შეძენაზე დანახარჯები. გასაგებია, რომ ეს პრობლემა ერთ დღეში ვერ  გადაწყდება, თუ აპირებთ ამ მიმართულებით მუშაობას?

– ამ მიმართულებით მუშაობა ძალიან აქტიურად მიმდინარეობს და საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის გაფართოვების პარალელურად, მოსახლეობისთვის ცნობილი გახდება მედიკამენტების კუთხით რა დახმარება შეიძლება შევთავაზოთ. 

– ჯანდაცვის დანახარჯები, საერთაშორისო კვლევებით, ჩვენს ვქეყანაში გაღარიბების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია. ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამა როგორ იმოქმედებს შექმნილ რეალობაზე?

– რადგან პროგრამა ფარავს გადაუდებელი მდგომარეობების მართვას, ვფიქრობთ, რომ გავლენა ძალიან პოზიტიური იქნება და მნიშვნელოვნად შემცირდება იმ ოჯახების რაოდენობა, რომლებიც გაღარიბების საფრთხის წინაშე აღმოჩნდნენ ჯანმრთელობის მდგომარეობის მოულოდნელი, გაუთვალისწინებელი გაუარესების გამო. 

– ორიოდ სიტყვა რომ გვითხრათ მშობიარობასთან დაკავშირებულ ინიციატივაზე? რა ფინანსდება პირველ ივლისამდე და რატომ უნდა დავფეხმძიმდეთ უფრო დიდი ენთუზიაზმით პირველი ივლისიდან?

– პირველი ივლისიდან მშობიარობა და მასთან დაკავშირებული სამედიცინო მომსახურების ხარჯები მთლიანად ანაზღაურდება საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ფარგლებში. ეს სახელმწიფოს მხრიდან დედათა და ბავშვთა ჯანდაცვის პროგრამების პრიორიტეტულობას უსვამს ხაზს და პროგრამის გაფართოვების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია. 

– ყველა სტაციონარი იღებს მონაწილეობას ამ პროგრამაში? 

– თითქმის ყველა სტაციონარული დაწესებულება უკვე არის მიმწოდებლად დარეგისტრირებული და თუ რომელიმე არ არის, როგორც წესი, იმდენად ვიწრო პროფილის კლინიკებია, რომლებიც გადაუდებელ პაციენტებს არ ემსახურებიან. თუ დაზღვეულებს შეექმნებათ პრობლემები სამედიცინო მომსახურების მიღებაში, დაგვიკავშირდნენ სამინისტროს ცხელ ხაზზე – 1505, რომ შევძლოთ რეაგირება და თუ მართლაც პრობლემა იყო, მისი მოგვარება.