პაველ ფელგენგაუერი იმ გამორჩეული ექსპერტების რიცხვს მიეკუთვნება, რომელიც რუსეთ-საქართველოს ომს ლამის ყოველი წლის გაზაფხულიდან წინასწარმეტყველებდა. საუბედუროდ, მისი წინასწარმეტყველება 2008 წელს ახდა, თუმცა ის არც მომდევნო წლებში გამორიცხავდა ამ საფრთხის გამეორებას. სავსებით ბუნებრივია, რომ, რაკი ქართულ პოლიტიკურ რეალობაში ძალთა ბალანსი შეიცვალა, რუსეთ-საქართველოს სამომავლო ურთიერთობის მომავლის ფელგენგაუერისეული ვერსიის გაგებას შევეცადეთ.

– თითქმის ყოველ წელს თქვენ აკეთებდით რუსეთ-საქართველოს ომის პროგნოზს. ამჯერად როგორი პირი უჩანს საქმეს: კიდევ არის საფრთხე თუ ჩაიარა?

– ახლა ასეთი საფრთხე არ არის, რადგან წელიწადის აბსოლუტურად შეუსაბამო დროა.

– მე არ მიგულისხმია, მაინცდამაინც, ახლა, 2013 წელი ვიგულისხმე ზოგადად.

– შემდეგ რა იქნება, გაუგებარია, რადგან მოსკოვში არავინ მიიჩნევს დღეს საქართველოში არსებულ შიდა პოლიტიკურ ვითარებას მდგრადად. ამაზე ლაპარაკობდა პრეზიდენტი პუტინი, რომლის აზრითაც, ბატონი სააკაშვილი არ აღიარებს თავის დამარცხებას და, თუ საქართველოში სიტუაციის დესტაბილიზაცია მოხდება, რუსული ჩარევის ალბათობა დიდია. ახლა კი არავინ იცის ზუსტად, რა იქნება მომავალი ექვსი თვის განმავლობაში. ამიტომ რუსეთი საქართველოს ახალი რეჟიმისადმი განსაკუთრებულ აქტივობას არ გამოამჟღავნებს და დიდი სიფრთხილით დააკვირდებიან, რა მოხდება, იმიტომ რომ მოვლენების განვითარებაში არანაირი სიცხადე არ არსებობს. 

– მოსკოვი ელის მომენტს, როდესაც სააკაშვილი წავა პრეზიდენტის პოსტიდან?

– ან დაიშლება მმართველი კოალიცია, ან მათ რაღაცნაირად ჩამოაგდებს სააკაშვილი და ასე შემდეგ. ჩვენი ხელმძღვანელები ასე უბრალოდ ძალაუფლებას არ დათმობდნენ, ამიტომაც კრემლში ფიქრობენ, რომ არც სააკაშვილი დათმობს ძალაუფლებას.

– რაც უნდა მოხდეს, კოალიცია ხომ მაინც დარჩება ამა თუ იმ ფორმით?

– დღევანდელ საქართველოსთან დიდად არავინ დაახლოვდება და ფრთხილად იქნებიან. 

– თუ რუსეთი რაღაც ნაბიჯებს გადადგამს და, ვთქვათ, ამასობაში „ნაციონალური მოძრაობა“ ისევ დაბრუნდება, რა შეუშლის ხელს, შეწყვიტოს ეს ნაბიჯები?

– თუ საქართველოში ახალი სერიოზული დესტაბილიზაცია დაიწყება, განსაკუთრებით იმ მზარდი დესტაბილიზაციის ფონზე, რაც ახლო აღმოსავლეთშია, მაშინ შესაძლებელია რაღაც ძალისმიერი ან არაძალისმიერი მოქმედებები, რომელთა წინასწარმეტყველება შეუძლებელია. თუმცა ამჟამად არანაირი საფრთხე არ არსებობს, რთული სათქმელია, რა იქნება მაისში, ივნის-ივლისსა და აგვისტოში. უამრავი ვარიანტის წარმოდგენაა შესაძლებელი.

– და თქვენ რა შესაძლო ვარიანტებს განიხილავთ?

– მოსკოვში, როგორც მე ვხვდები, ელოდნენ, რომ პირველი ოქტომბრის არჩევნებს დესტაბილიზაცია მოჰყვებოდა, მაგრამ არაფერი მოხდა. არანაირი დესტაბილიზაცია არ არის, ჩვეულებრივი პოლიტიკური პროცესი მიდის. ახალი ხელისუფლება ცდილობს, დაალაგოს ურთიერთობები, თუმცა არც ისე გამოსდის. მე ვიცნობ ბატონ აბაშიძეს, ის კარგი დიპლომატია, მაგრამ, როგორც ხედავთ, რუსეთი ძალიან თავაზიანად იქცევა ჯერჯერობით, იმიტომ რომ მოსკოვში არ არსებობს არანაირი რწმენა იმისა, რომ ბატონი ივანიშვილის ხელისუფლება დიდი ხნითაა. ამდენად, დიდ ავანსებს არ უნდა ელოდოთ, თუმცა „ბორჯომის“ დონეზე შესაძლებელია.

– რუსეთისთვის არაფერია, მაგრამ ქართული ეკონომიკისთვის „ბორჯომიც“ საქმეა, ციტრუსისა და მწვანილის ექსპორტიც.

– კი, ბატონო, აქ გამოჩნდება „ბორჯომი“, ის ბევრ ადამიანს უყვარს და დალევენ. რაც შეეხება ქართულ ღვინოს: არ მგონია, რომ მას მოუთმენლად ელოდნენ. ბევრს ის უკვე დაავიწყდა. საერთოდაც, რუსეთში, ტრადიციულად, უყვართ ლუდი არყით, ისევე, როგორც თბილისში, სახინკლეებში. ალბათ, თვითმფრინავები იფრენენ უფრო ხშირად, „ბორჯომსაც“ უფრო ხშირად დალევენ და ღვინოსთან მიმართებაშიც რაღაც მოხდება, მაგრამ არანაირ შემხვედრ სერიოზულ ნაბიჯებს მოსკოვი, ჩემი აზრით, ივანიშვილის მისამართით არ გადადგამს. 

– თეორიულად ვიმსჯელოთ: თუ აღმოჩნდება, რომ ივანიშვილს მყარად უჭირავს ძალაუფლების სადავეები? ეს იქნება მომგებიანი რუსეთისთვის თუ მაინც სააკაშვილია უფრო მოსახერხებელი პარტნიორი, რომელთანაც „ბორჯომის“ დალევის აუცილებლობაც არ იქნება?

– რუსეთს სერიოზული გეგმები აქვს ამიერკავკასიასთან მიმართებაში. სიტუაცია იქ არ არის მშვიდი და ეს არ უკავშირდება მხოლოდ საქართველოს: ყარაბაღის კონფლიქტი, ირანი, იქვეა თურქეთი და არცთუ შორს –  სირია. რუსეთისთვის სტრატეგიულად  მნიშვნელოვანია, აღადგინოს დომინირება მთელ რეგიონში და არა მხოლოდ საქართველოში. გეოგრაფიულად, რა თქმა უნდა, საქართველო ძალიან მნიშვნელოვანი ტერიტორიაა, მაგრამ ჩვენ გვაქვს პრობლემა აზერბაიჯანთან, ჩვენი სამხედრო ანკლავი სომხეთი მოწყვეტილია რუსეთისგან. რეგიონში ვითარება შესაძლოა, გამწვავდეს ზაფხულისთვის და, რა თქმა უნდა, მოსკოვისთვის ხელსაყრელი იქნებოდა, დაალაგოს ურთიერთობა საქართველოსთან, თუნდაც, იმ კუთხით, რომ სამხედრო ტრანზიტის გარანტია მაინც ჰქონდეს საქართველოს ტერიტორიის გავლით; მიიღოს გარანტია, რომ იქ არ განლაგდება „ნატოს“ ბაზები. ამაზე, ალბათ, შესაძლებელია, მოლაპარაკების გამართვა საქართველოს ხელისუფლებასთან, თუ, ჯერ ერთი, ცხადი იქნება, რომ საქართველოს ეს ხელისუფლება მზადაა, მიიღოს გადაწყვეტილებები და მათ შორის, არც ისე პოპულარული საქართველოში. მოსკოვში არ იციან, არის თუ არა ამაზე წამსვლელი ივანიშვილი და მისი კოალიცია, ამიტომაც არის ასეთი თავშეკავებული მოსკოვის დამოკიდებულება.

მათ უნდა დაამტკიცონ, რომ შეუძლიათ ხელისუფლებაში დარჩენა, რქების მომსხვრევა სააკაშვილისთვის და ამის შემდეგ შესაძლებელი იქნება მოლაპარაკებები პრინციპულ საკითხებზე. საერთო ჯამში, რუსეთისთვის მთავარი პრინციპული საკითხია რეგიონში დომინირება და ამიერკავკასიიდან კონკურენტი „დერჟავების“ გაძევება.

– მაგრამ საქართველოს, ასევე, აქვს თავისი პრინციპული ინტერესები.

– ფორმალურად, ესენია აფხაზეთი და „იუჟნაია ოსეტია“, მაგრამ ესეც შედარებითია. მაგალითისთვის შეიძლება, მოვიტანოთ რუსი დიპლომატების ამასწინანდელი გამონათქვამები, რომ, თუ მოლდოვას უცებ „ნატოში“ შესვლა მოუნდება, რუსეთი აღიარებს დნესტრისპირეთის დამოუკიდებლობას.

– გამოგვადგება ეს მაგალითი? რუსეთმა უკვე აღიარა აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის დამოუკიდებლობა. ასე რომ, ასეთი შანტაჟი აღარ გამოვა.

– ეს არ არის შანტაჟი.

– დავარქვათ ვაჭრობა. 

– ეს პრინციპული მიდგომაა. თუ გარანტირებულად არ მიდიხარ „ნატოში“, მაშინ ჩვენც გაძლევთ გარანტიას, რომ მოვძებნით ფორმულას, რომელიც ფორმალურად მაინც შეინარჩუნებს მოლდოვას ტერიტორიულ მთლიანობას. ხოლო, თუ მოლდოვა არ მიდის „ნატოში“, არანაირი ტერიტორიული მთლიანობა არ იქნება. რუსეთის პრინციპული დამოკიდებულებაა პოსტსაბჭოთა სივრცისადმი: თუ „ნატოსკენ“ ხარ, ესე იგი, მტერი ხარ, მტერს კი ვექცევით, როგორც მტერს. თუმცა მოლაპარაკება მაინც შეიძლება, მაგრამ ყოველგვარი ხელშესახები კომპრომისების გარეშე. ოღონდ ამას არავინ გეტყვით პირდაპირი ტექსტით, მაგრამ, თუ  თქვენ პირდაპირ იტყვით, რომ არ მიდიხართ „ნატოსკენ“, მაშინ შესაძლოა, რაღაც ფორმულები მოიძებნოს აფხაზეთთან და „იუჟნაია ოსეტიასთან“ მიმართებაში. ვიმეორებ, ამას პირდაპირ არ იტყვის არც ერთი რუსი დიპლომატი, მაგრამ მოსკოვის რეალური პოზიცია ასეთია.

– მეც ვიმეორებ, ჩვენი რეგიონები უკვე აღიარებულია?

– მოლდოვასთან ლაპარაკია კონფედერაციასა თუ რაღაც სხვა ფორმალურ ფორმაზე. თუმცა მე არ ვარ დარწმუნებული, რომ მოსკოვი მზად არის ასეთი ლაპარაკისთვის. ისინი არაფერს იტყვიან მანამ, სანამ არ დარწმუნდებიან, რომ მეორე მხარე მზადაა ასეთი გადაწყვეტილებებისთვის.  მოსკოვი დაელოდება, რა მოხდება თქვენთან. საქმე მხოლოდ ის არ არის, სტაბილურად იქნება თუ არა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში, არამედ იმაზეცაა დამოკიდებული, შეუძლია თუ არა „ოცნებას“ იმის მოცემა, რაც გვჭირდება. ისევ ვიმეორებ, პირდაპირ ამაზე არავინ ილაპარაკებს, იმიტომ რომ ამას არ წყვეტენ დიპლომატები, ეს უკვე ბატონ პუტინთან სალაპარაკო საკითხებია. მაგრამ ჯერ მასთან ლაპარაკიც ადრეა, რადგან მანამდე პუტინის ნდობის მოპოვებაა საჭირო. შეიძლება, ივანიშვილმაც ერთი თქვას და მეორე გააკეთოს. პუტინმა უნდა დაიჯეროს, რომ ივანიშვილი „პრავილნი პაცან“ და მასთან მოლაპარაკება შეიძლება.

– თქვენი აზრით, რა კომპრომისზეა წამსვლელი მოსკოვი? თუ ტერიტორიებს ვერ დავიბრუნებთ ან ფორმალურად დავიბრუნებთ, რატომ უნდა ვთქვათ უარი „ნატოზე“? გავაბრაზოთ მაინც რუსეთი.

– მაშინ კონტაქტებს საკმაოდ ფორმალური ხასიათი ექნება: ვილაპარაკებთ, „ბორჯომს“ შემოვუშვებთ, მაგრამ ის, თუ რა მოხდება შემდეგ, უკვე ქართულ მხარეზეა დამოკიდებული. მე კი არ ვფიქრობ ასე, ასეთია მოსკოვის აზრი.

– თქვენი აზრი როგორია?

– რადგან დიდად არ მჯერა პუტინის დღევანდელი რეჟიმის გამძლეობის, რომელსაც აქვს მზარდი შინაგანი პრობლემები, არც ისე ნათელია, რა იქნება მომავალში რუსეთში. პუტინი რთულ ვითარებაშია: არასტაბილური ვითარებაა არა მხოლოდ საქართველოში, ამიერკავკასიასა თუ ახლო აღმოსავლეთში, არამედ პოლიტიკური არამდგრადობაა რუსეთის შიგნით, რაც გამორიცხავს დიპლომატიურ გარღვევას.

– ჩვენ ვილაპარაკეთ რუსეთისა თუ საქართველოს ინტერესებზე, მაგრამ არ გვიხსენებია აშშ, პროცესების ერთ-ერთი მთავარი მონაწილე. ერთია, რომ რუსეთს უნდა თავის წიაღში საქართველოს დაბრუნება, მაგრამ მეორე საქმეა, არის თუ არა აშშ მზად, თავისი წიაღიდან კონკურენტისაში გაუშვას საქართველო, სადაც ამდენი რესურსი დახარჯა?

– არ მგონია, რომ დღეს საქართველო სერიოზული ფაქტორი იყოს ვაშინგტონის საგარეო პოლიტიკისთვის. მიუხედავად იმისა, რას ფიქრობენ თბილისსა და მოსკოვში, არც თბილისი და არც მოსკოვი ვაშინგტონის პოლიტიკურ პროცესებში ფაქტორი არ არის. მათ ამისთვის არ სცალიათ. მოუწევთ საგარეო ვალის ზედა ზღვრის აწევა, ასევე, სხვა პრიორიტეტები აქვთ საერთაშორისო პოლიტიკაშიც. მათთვის მნიშვნელოვანია დიდი ახლო აღმოსავლეთი, საქართველო და ამიერკავკასიაც, მაგრამ მხოლოდ იმ თვალსაზრისით, რომ ესაზღვრებიან ახლო აღმოსავლეთს. საქართველოს წვლილს ავღანეთში მიესალმებიან, მაგრამ ავღანეთის ოპერაცია სრულდება და ამიტომაც ეს ფაქტორი ნაკლებად მნიშვნელოვანი ხდება. ამერიკას ჩინეთთან აქვს პრობლემა, ერთი სიტყვით, ბევრი მნიშვნელოვანი საკითხია. არ ვიტყვი, რომ ფეხებზე ჰკიდიათ, მაგრამ საქართველო არც ისე მნიშვნელოვანია მათთვის. ნათლად ითქვა დასავლეთში, რომ ხელისუფლების მოქმედება სააკაშვილისა და მისი გარემოცვის მიმართ უარყოფითად აღიქმება და, თუ ეს პროცესები მომავალშიც ასე განვითარდება, შეიძლება, საქართველო უბრალოდ გადააგდონ.

– არ მგონია.

– იქ არის ქვეყნები, გერმანია და სხვები, რომლებსაც არ უნდათ  საქართველოს ხილვა „ნატოში“ და, თუ ქართული პოლიტიკა მათ მისცემს მიზეზს, კონსენსუსი გამოიმუშაონ თემაზე, რომ დღევანდელი ხელისუფლება არ ჯდება მათ კრიტერიუმებში, მაშინ ისინი იტყვიან, დავიცდით, სანამ თქვენ გაარკვევთ ქვეყნის შიდა ვითარებასო.

– აქ ერთი საინტერესო მომენტია: საფრანგეთი და გერმანია იყვნენ საქართველოს „ნატოში“ გაწევრიანების წინააღმდეგნი და მიზეზი იყო საქართველო-რუსეთის დაპირისპირება, რუსეთის სურვილი, რომ „ნატოს“ გაფართოებისთვის ხელი შეეშალა და არა დემოკრატიის ხარისხი საქართველოში, რომელიც მაშინაც ვერ უძლებდა კრიტიკას.

– დემოკრატიული პრინციპები დასავლეთისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი ხდება, თუ ქვეყანა არ არის საკვანძო სტრატეგიული მნიშვნელობის. თუ მომავალში დემოკრატიული წაფორთხილებები იქნება, მაშინ არანაირი „ნატო“ არ იქნება. ანუ ჯერჯერობით თქვენ „ნე პოდხოდიტე“.

– ფიქრობთ, აქამდე „პოდხოდილი“?!

– საბაბი ეძლევათ. დასავლურ კლუბებში ეს მნიშვნელოვანი მომენტია. თურქეთი და საბერძნეთი იქ უკვე არიან და მათი გარიცხვა გამორიცხულია, მაგრამ დამატებითი წევრების არმიღება შეიძლება. რაღაც მინიმალურ კრიტერიუმებს უნდა პასუხობდე.

– „ნაციონალური მოძრაობის“ მმართველობისას პასუხობდა საქართველო იმ რაღაც კრიტერიუმებს?

– მე ვლაპარაკობ იმიჯზე. ახლა საქართველოს არც ისე კარგი იმიჯი აქვს. ასე რომ, როდესაც ლაპარაკობთ, გაგვიშვებს თუ არა აშშ, საქართველოს დიდად არავინ ჩაეჭიდება, თუ ქართველებს წასვლა მოუნდებათ. საქართველო არ არის აშშ-სთვის ისეთი მნიშვნელოვანი პრიორიტეტი, რომ მის გამო თავი გაიგიჟონ. უფრო დაბალ დონეზე წყდება ქართული საკითხი.

– თქვენ როგორ ელით, წინასწარმეტყველებთ არეულობას საქართველოში?

– მე მოსკოვში ვარ და ჩემთვის არ არის ზუსტად ცნობილი, რა ხდება საქართველოში, მაგრამ გარშემო სიტუაცია სახარბიელო არ არის: ომის სუნი კარგა ხანია ასდის იქაურობას. ყარაბაღში ვითარება დაძაბულია, ამას ემატებიან სირია და ირანი. ძალიან ახლოსაა თქვენგან განლაგებული ამერიკული ბირთვული  რაკეტები, თურქეთის ტერიტორიაზე, იქვეა თურქული თვითმფრინავები, რომლებმაც ეს ბომბები უნდა ჩამოყარონ. რა თქმა უნდა, რეგიონის დაძაბულობა საქართველოზეც აისახება და რუსულ-ქართულ ურთიერთობებზეც. ჩვენ არ ვიცით, ეს სად და როდის მოხდება, მაგრამ მომავალი ბუნდოვანი და სახიფათოა.