ჯოიაშვილი
გვარის ფუძეა საკუთარი სახელი ჯოია.
ვახუშტი ბაგრატიონის მიხედვით, ჯოიას უცხოვრია სოფელ ტბისის ეკლესიის გვერდით, სულ მარტოს. როგორც ჩანს, ის იქ ეკლესიის განძს იცავდა. ერთხელ, ლაშქრობიდან მიმავალ მეფე ერეკლეს ამ ეკლესიის მახლობლად დაუსვენია. მამაცი მეფის წვევით გახარებულ ჯოიას ერეკლესთვის საკუთარი ოქროს ჯამი მიურთმევია. მეფეს ესიამოვნა ასეთი ძღვენი და უკითხავს, რით გადაგიხადო ეს პატივისცემა, რას მთხოვ სამაგიეროდო. ჯოიას უთქვამს, არაფერს გთხოვთ, მხოლოდ ერთი მეზობელი კაცი დამისახლე გვერდით, რომ ხმა გავცეო. შემდეგ ირკვევა, რომ ჯოიას მარტოდმარტო ვერ გაუძლია, ალგეთის პირას, უფრო დაბლა ჩამოუნაცვლია და ხალხის გვერდით, დიდ ენაგეთში დასახლებულა.
1906 წლის 31 მარტამდე ცნობილი გვარი იყო ჯოიაშვილი. 1 აპრილს, მეფის ჟანდარმერიამ გენერალ გრიაზნოვის მკვლელის გვარად დაასახელა ჯარიაშვილი, ორი დღის შემდეგ ის შეიცვალა გვარით ჯავიაშვილი, ხოლო, რამდენიმე დღის შემდეგ კი – ჯორჯიაშვილით. ასე გაჩნდა ჯოიაშვილიდან გვარი ჯორჯიაშვილი.
ჯორჯიაშვილების რამდენიმე ოჯახი გადავიდა მეტეხში და იქ ბოგველებად დაეწერნენ.
ჯორჯიაშვილების სოფელს ადრე ბოგვი ერქვა.
საქართველოში 92 ჯოიაშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 63, თეთრი წყაროში – 28, ახალგორში – 1.
ზარიძე-ჯამაგიძე
გვარიდან ზარიძე მომდინარეობს გვარი ჯამაგიძე. 1842 წელს, ერთ-ერთ ჯამაგიძეს სახელად ერქვა ზარიძე. სახელი „ზარიძე” დადასტურებულია ბადაგიძეების, ზაქაიძეების, ასტამაძეების, კარელიძეების გვარებში.
მეთვრამეტე საუკუნის მეორე ნახევრის დავთრების მიხედვით, ერთ-ერთ კარელიძეს ზარიძე ერქვა. ეთნოგრაფიული მონაცემებით, ქსნის ხეობაში მოსახლე კარელიძეები ზარიძეებიდან წარმომავლობენ.
სისველაური-სისველაშვილების გვარის ძირიც გვარი ზარიძეა, ისინი გადმოსახლებულები არიან ღუდიდან. გიორგი ზარიძე, გვარით ჩაჩუნაშვილი, იყო მემკვიდრედ, თელათაგორს ნასახლები.
„წირდალს მცხოვრებ ზარიძე გულბაათს ჰყავს განაყოფი შიორშა, რომელთან ერთადაც ალექსანდრე მეფემ ის შესწირა სვეტიცხოველს”(1570 წელი).
საქართველოში 1 103 ზარიძე ცხოვრობს. თბილისში – 800, თიანეთში – 167, რუსთავში – 136.
371 ჯამაგიძე: თბილისში – 181, თიანეთში – 162, გარდაბანში – 28.
ქალიაშვილი
ქალ ფუძიდან ბევრი სახელია ნაწარმოები. სწორედ ქალი დასდებია საფუძვლად და გაჩენილა მისგან საკუთარი სახელები: ქალალა, ქალდან, ქალურა, ქაილ, ქალა, ქალაია, ქალთათავი, ქალთამზე, ქალია, ქალიკა, ქალიკელი, ქალილა, ქალიმათ.
აქედანაა ნაწარმოები გვარები ქალებაშვილი და ქალიაშვილი.
მეჩვიდმეტე საუკუნის მესამე მეოთხედში მოიხსენიება, ასევე, გვარი ქალიძე.
ზემოთ ხსენებული გვარის წარმომადგენლები ქართველები და მართლმადიდებლური სარწმუნოებისანი არიან.
საქართველოში 406 ქალიაშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 144, თელავში – 30, ბორჯომში – 21. არიან სხვაგანაც.
ჭყოიძე- ჭყონიძე
ილია მაისურაძე წერს: „ჭყოიძე, ზესტაფონსა და ხარაგაულის რაიონებში აღიარებულია, როგორც ჭყონიძისგან მომდინარე”. სხვა მკვლევრები და ავტორებიც მიანიშნებენ, რომ ჭყოიძეთა გვარი ჭყონიძიდან მომდინარეობს – ადრე ასე იყვნენ ჩაწერილნი, შემდგომ კი ასო ნ დაიკარგა და მივიღეთ ჭყოიძე. ასეთი მაგალითები მრავლადაა ისტორიულ წყაროებში.
ჭყოიძეთა გვარის ფუძედ გამოყენებულია ჭყო. ეს ფორმა არც ერთ ლექსიკონში, მათ შორის სულხან-საბასთანაც კი, არ იძებნება. მას ნახსენები აქვს მხოლოდ ორად ორი სიტყვა, კერძოდ: ჭყორველი და ჭყორი.
ამ გვართან დაკავშირებით კვლევა დღესაც გრძელდება.
საქართველოში 1 260 ჭყოიძე ცხოვრობს: თბილისში – 353, ხარაგაულში – 332, ზესტაფონში – 118. არიან სხვაგანაც.
45 ჭყონიძე: დმანისში – 18, თბილისში – 16, ბოლნისში – 11.
ჩომახაშვილი-ჩომახიშვილი
გვარის ფუძეა საკუთარი სახელი ჩომახი.
ამავე ძირისაა გვარები: ჩომახიძე, ჩომახია, ჩომახიშვილი.
„ღოუბნელი ნინია ჩომახაშვილი 1818 წელს ნათლავს შიოს ვაჟს. მიმრქმელია პეტრე გოგოლაშვილი”.
ჩომახაშვილები ქვემო ქართლში მემამულე აზნაურები იყვნენ და ორბელიანთა შტო-გვარად მიიჩნევიან.
საქართველოში 455 ჩომახაშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 172, გურჯაანში – 111, თეთრი წყაროში – 105. არიან სხვაგანაც.
69 ჩომახიშვილი.
შაყულაშვილი
გვარი შაყულაშვილი ენათესავება გვარ შახულაშვილს. როგორც შაყულაშვილის, ასევე, ბახულაშვილის ადრინდელი გვარი იყო ჭილიმუზაშვილი.
გვარი შაყულაშვილი გვხვდება ონისა და ბორჯომის რაიონების ტერიტორიებზე, არიან სხვაგანაც. საკუთარი სახელი შაყულა კი მომდინარეობს სპარსულიდან – შაჰყული და შაჰის მონას ნიშნავს.
შაყულაშვილები იყვნენ ქვემო ქართლის მემამულეები; ასევე, ვანში იყვნენ უყმო აზნაურები.
საქართველოში 984 შაყულაშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 396, ბორჯომში – 300, გორში – 153. არიან სხვაგანაც.
ყალანდრიშვილი
გვარის ფუძეა საკუთარი სახელი ყალანდარი. სავარაუდოდ, სახელი ნაწარმოები უნდა იყოს სიტყვიდან ყალანი, რაც გადასახადს, ბეგარას ნიშნავს.
ყალანდარ თუმანიშვილი 1666 წელს ყმის წყალობის წიგნში მოიხსენიება, რომელიც გიორგი ბატონიშვილს მანუჩარ თუმანიშვილისთვის უბოძებია.
1721 წელს ენაგეთში მოიხსენიება ვინმე ყალანდარიშვილი.
საქართველოში 37 ყალანდარიშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 12, თელავში – 22, ახმეტაში – 3.
ხოჯაშვილი
გვარის ფუძეა საკუთარი სახელი ხოჯა. ის სპარსული წარმოშობისაა და ქართულად საპატიო წოდების აღმნიშვნელია.
ამავე ძირისაა გვარები: ხოჯავანიშვილი, ხოჯივანიშვილი, ხოჯევანიშვილი, ხოჯვანიშვილი და ხოჯავა.
ისტორიული გადმოცემის მიხედვით, ხოჯივანიშვილის საგვარეულოს წინაპარი, სახელად იოანე, მასწავლებელი ყოფილა. მესხეთში თურქთა ბატონობის დროს იოანეს ხოჯას ეძახდნენ, რაც გვარის წარმოშობას დაედო საფუძვლად.
ავთანდილ და სულხან ხოჯაშვილები, ისტორიული საბუთების მიხედვით, მებატონეები იყვნენ და ჰყავდათ ყმები.
1721 წელს მაწევანში მოიხსენიება უყმო აზნაური ხოჯაშვილი.
საქართველოში 110 ხოჯაშვილი ცხოვრობს: თბილისში – 55, თიანეთში – 18, ქუთაისში – 14. არიან სხვაგანაც.
საღრიშვილი
საღრიშვილი საღირაშვილის ადრინდელი გვარი იყო – ასე იყვნენ ჩაწერილი 1873 წლის აღწერამდე.
საღირა მამაკაცის საკუთარი სახელი იყო საუკუნეების წინ. საღირ კოლონკელისძე მოხსენიებულია „ქართლის ცხოვრებაში“. საღირა საღირაშვილი მოიხსენიება მეცხრამეტე საუკუნის მეორე ნახევრიდან დღევანდელი თეთრი წყაროს რაიონის სოფელ ვაშლოვანში.
საღირი ნასესხები სიტყვაა, შემდგომში გაქართულებული. გვარი საღრიშვილი (საღირაშვილი) ქართულად რომ ვთარგმნოთ, გვექნება ყრუაშვილი, თუმცა, ეს გვარიც არსებობს.
ფუძით საღირა გაწყობილია გვარები: საღარაია, საღარაძე, საღირაშვილი, საღირიშვილი, საღირაძე, საღირიძე, საღრიშვილი.
საქართველოში 170 საღრიშვილი ცხოვრობს: ქუთაისში – 70, ვანში – 44, თბილისში – 29. არიან სხვაგანაც.
656 საღირაშვილი: თბილისში 278, გორში 72, დუშეთში – 68. არიან სხვაგანაც.
აკადემიკოს იაკობ ახუაშვილის მიერ მოწოდებული მასალების მიხედვით