კომპიუტერული თამაშები ჩვენს ქვეყანაში საკმაოდ დიდი ხნის წინ გავრცელდა. შესაბამისად, უკვე მრავლადაა გაჩენილი პრობლემური კითხვები მათ შესახებ, რომლებსაც ფსიქოლოგები თუ, ზოგადად საზოგადოების, სხვა წარმომადგენლები განსხვავებულად აფასებენ. სამედიცინო თვალსაზრისითა და ცხოვრებისეული გამოცდილებით, მრავალჯერ დამტკიცდა, რომ ყველაფერში ზომიერებაა საჭირო – ზომიერება ხომ ნებისმიერი არასასურველი გამოსავლის პრევენციაა. დღესდღეობით, აზრთა სხვადასხვაობა კომპიუტერული თამაშების სასიკეთო თუ საზიანო თვისებების შესახებ კვლავ არსებობს, მაგრამ, გარკვეული საერთო დასკვნის გაკეთება მაინც შეიძლება.


სოციალური გამოკვლევებით დადგენილია, რომ ბავშვები ყველაზე ხშირად თამაშობენ სპორტულ, სტრატეგიულ და საჩხუბარ კომპიუტერულ თამაშებს და საკმაოდ იშვიათად ეტანებიან შემეცნებითს, რომლებიც სპეციალურად მათთვისაა შექმნილი. „უფროსების თამაშები“ უარყოფით გავლენას ახდენენ სკოლამდელი ასაკის ბავშვის განვითარებაზე. ბავშვები სამყაროს კომპიუტერული თამაშების საშუალებით აღიქვამენ. თამაშის დროს ის საკუთარ თავს აიგივებს თავის გმირთან და კიბერ-სივრცეს რეალურის ნაწილად აღიქვამს. მაცდური ვირტუალური რეალობის გამო, ბავშვს უქრება სიფრთხილის შეგრძნება: ბავშვი ეჩვევა იმას, რომ, თუ თამაშის დროს ველოსიპედიდან გადმოვარდება ან სახურავებზე ხტუნაობისას უნებლიეთ ჩავარდება, ამით არაფერი დაუშავდება – კიბერ-გმირს ხომ არ სტკივა! ჩნდება ილუზია, რომ სამყაროში, ისევე როგორც თამაშში, ყველაფერი სურათია – მანქანა, ველოსიპედი, იარაღი, ჭრილობა, მოტეხილობა, სიკვდილიც კი. ბავშვი რწმუნდება, რომ ნებისმიერი დანაკარგის აღდგენა რამდენიმე წუთში შეიძლება, რაც, შესაძლოა, რეალობაში მრავალი უგუნური საქციელის ჩადენის მიზეზი გახდეს. კომპიუტერულ თამაშებში რამდენიმე სიცოცხლის და ძალების აღდგენა ჯადოსნური სასმელების მეშვეობით, ამცირებს სიცოცხლის ფასსა და მნიშვნელობას. ამგვარად, გმირის უკვდავება ბავშვის მიერ აღიქმება, როგორც ყველა ცოცხალი არსების რიგითი თვისება. 5 წლის ბავშვი ლოგიკურად მიდის იმ დასკვნამდე, რომ ხუთსართულიანი სახლიდან გადახტომა ადამიანს არაფერს ავნებს, რადგან თამაშის გმირებს ამგვარი დაცემის შედეგად მხოლოდ ენერგია აკლდებათ. ეს ბადებს მნიშვნელოვან პრობლემას, რომელთა არგამოვლენის შემთხვევაშიც კი, ქვეცნობიერი დამოკიდებულობის გამო, ხიფათის საშიშროება არ იკლებს წლების განმავლობაში.

თამაშების უმრავლესობაში მოსაგებად აუცილებელია „მტრის“ მოკვლა. თანამედროვე ტექნოლოგიების საშუალებით, სიკვდილი საკმაოდ ბუნებრივად არის აღწერილი. ძალადობა, მკვლელობა და აგრესია აღიქმება, როგორც ნორმა, ხოლო ფიზიკური შესაძლებლობები – პრობლემების გადაწყვეტის ერთადერთი მეთოდი. ფაქტობრივად, ხდება ასოციალური ქცევის ჩამოყალიბება. ბავშვს გულწრფელად არ ესმის, თუ რატომ გამოხატავენ უკმაყოფილებას უფროსები, როდესაც ის თანატოლებს ეჩხუბება და ცდილობს, გამარჯვებას მიაღწიოს, ანუ რაც შეიძლება მეტი ზიანი მიაყენოს მოწინააღმდეგეს. ამერიკის შეერთებულ შტატებში აღწერილია შემთხვევები, როდესაც საბედისწერო შედეგები მოჰყოლია სკოლის მოსწავლეების შეკამათებას, თავად ბავშვი კი ამ დროს დარწმუნებულია, რომ რეალურ ცხოვრებაში მისი მოწინააღმდეგე სიკვდილის შემდეგ რამდენიმე წუთში მოეგება გონს, უკიდურეს შემთხვევაში, შესაძლებელია „გადატვირთვა“. აზროვნების მსგავსი მოდელი: „ვცდი, თუ არ გამოვა, თავიდან დავიწყებ“ – უკვე აისახება თანამედროვე ახალგაზრდების საქციელზე: რამდენიმე ქორწინება, სამსახურის ხშირი გამოცვლა, პროფესიის ხანგრძლივი ძიება და მრავალი სხვა, სწორედ ამაზე მიუთითებს. მაგრამ ცხოვრება არ არის თამაში და ის მუდმივად ვერ გაგრძელდება.

არანაკლებ მნიშვნელოვანი სოციალური ფაქტორია ის, რომ კომპიუტერულ თამაშებში გარშემო მყოფებზე ზრუნვა აუცილებლობას არ წარმოადგენს. უფრო ხშირად მოთამაშე მხოლოდ თვითონ მოქმედებს, გარშემო მყოფები კი აღიქმებიან ან დეკორაციებად, ან მიზნის მიღწევის საშუალებებად. ეს ფაქტი სკოლამდელი ასაკის ბავშვებში აჩენს ეგოიზმს. თამაშში მიზნის მიღწევა შეიძლება ნებისმიერი ობიექტის განადგურებით, რომელიც გზაზე გადაგეღობება. ამგვარმა მოსაზრებამ, შესაძლოა, რეალურ ცხოვრებაში შექმნას ისეთი სიტუაციები, რომლებიც საფრთხეს შეუქმნის სხვა ადამიანების სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას. ამის შედეგად, ვიღებთ პიროვნებებს, რომლებიც გაუაზრებლად, ქვეცნობიერად მრავალ პრობლემას უქმნიან გარშემო მყოფებს და, კითხვაზე, თუ რატომ ჩაიდინა ეს, პასუხი არ გააჩნიათ. ვირტუალურ სამყაროში პერსონაჟების ურთიერთობა ხორციელდება გამოსახულებების, სიმბოლოების, სქემების საშუალებით, რაც გავლენას ახდენს ბავშვის კომუნიკაციურ ჩვევებზე. შედეგად, ბავშვებს შეიძლება გაუჩნდეთ სირთულეები პიროვნული ურთიერთობების დამყარებისას, აზრებისა და ემოციების სიტყვიერად გამოხატვის დროს. დღესდღეობით მოზარდებში უკვე აღინიშნება ურთიერთობის ფორმების შეცვლა: მათ უჭირთ აზრების გამოხატვა სიტყვიერად და წერით, აღინიშნება სიტყვების მარაგის სიღარიბე, მათთვის უფრო ადვილია მოკლე ტექსტური შეტყობინებებით მიმოწერა და „ჩეთებში“ შეტყობინებების დატოვება, სადაც შესაძლებელია „სმაილების“ გამოყენება. სიტყვების მნიშვნელობების ახსნა და განმარტება ხელს უწყობს საკუთარი სურვილების მართვასა და საქციელის შინაგან კონტროლს.

აღსანიშნავია, რომ კომპიუტერულ თამაშებს, განსაკუთრებით კი სპეციალურად მათი ასაკისათვის შექმნილ შემეცნებით თამაშებს, შესაძლოა, დადებითი გავლენაც ჰქონდეთ ბავშვის განვითარებაზე. ყველა კომპიუტერული თამაში ითხოვს უნარ-ჩვევებს, ლოგიკურ აზროვნებას, გამოთვლასა და კარგ მახსოვრობას. სანამ ბავშვი თამაშს დაიწყებს, მან უნდა წაიკითხოს წესები, დაიმახსოვროს და ისწავლოს მათი გამოყენება. რეალური მოვლენების თამაშებში მოდელირება, შესაძლოა, შემეცნებითი პროცესი იყოს. სტრატეგიული თამაშები ბავშვებს აჩვევენ დაგეგმვას, ზოგიერთი თამაშის საშუალებით კი მსოფლიო ისტორიის უკეთ შესწავლაც შეიძლება. ასევე, კომპიუტერული თამაში ბავშვს, შეიძლება, გარკვეულწილად უცხო ენის შესწავლაშიც დაეხმაროს. ზოგიერთი თამაში წარმატების მისაღწევად კითხვის ცოდნას მოითხოვს, რაც შესაძლოა, კარგი მოტივაცია აღმოჩნდეს სკოლამდელი ასაკის ბავშვისთვის კითხვის შესასწავლად. კომპიუტერული თამაშების ერთ-ერთი ყველაზე თვალსაჩინო დადებითი მხარეა კოორდინაციის განვითარება. თამაშების უმრავლესობაში ძალიან მნიშვნელოვანია გადაწყვეტილებების უცბად მიღება და რეაქციის სისწრაფე. ასევე, თამაშები ბავშვებს ეხმარება, ისწავლონ სივრცეში კარგად ორიენტირება. ბევრი ნეიროქირურგი აღნიშნავს, რომ ოპერაციის შემდგომ სწრაფი გამოჯანმრთელებისთვის სასარგებლოა კომპიუტერული თამაშებით თითების გავარჯიშება.

ყველა ადამიანში დევს მისწრაფება შეჯიბრებისკენ და გამარჯვების სურვილი, თუმცა ზოგიერთი ბავშვი ფიზიკურად არც ისე ძლიერია, რომ ეს სურვილები დაიკმაყოფილოს. თამაში კი ბავშვს ეხმარება მრავალ განსხვავებულ სიტუაციაში შეეჯიბროს თავის თანატოლებს: პირველმა დაასრულოს თამაში, მოუგოს ვინმეს, ან, უბრალოდ, დამატებითი წახალისება მიიღოს. ეს მიღწევები, შესაძლოა, მშობლებს ძალზე სულელურად მოეჩვენოთ, მაგრამ ბავშვისთვის ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. თამაშები შეიძლება ბავშვს დაეხმაროს ტკივილთან და ავადმყოფობასთან გამკლავებაში. ზოგიერთი ადამიანი ამას ყურადღების გადატანას უწოდებს, მაგრამ, რაც არ უნდა დავარქვათ, ნებისმიერ შემთხვევაში, ეს განკურნების ეფექტური მეთოდია როგორც ბავშვისთვის, ასევე მოზრდილისთვის. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, სასტიკი თამაშები ბავშვში ბევრ უარყოფით ემოციას იწვევს, თუმცა, არსებობს მოსაზრება, რომ ასეთ თამაშებში მხოლოდ ერთი შეხედვითაა ძალადობა და აგრესია, სინამდვილეში ისინი თვითგადარჩენაზეა დამყარებული. ასეთი თამაშების მიზანი კი, საბოლოოდ, მაინც კეთილის ბოროტზე გამარჯვებაა. ასე რომ, სასტიკმა თამაშებმაც შეიძლება ასწავლოს ბავშვს რაიმე სასიკეთო. დღესდღეობით არსებობს ვირტუალური მოთამაშეების კლუბები და, შესაძლებელია, რომ ინტერნეტის საშუალებით ეთამაშო სხვა, თუნდაც უცნობ ადამიანს. ამგვარად, შესაძლებელია ნაცნობობის დამყარება და შეხედულებების გაზიარება დედამიწის სხვადასხვა წერტილებში. კომპიუტერული თამაშების შესახებ, შესაძლოა, განსხვავებული აზრი შეგვექმნას, სხვადასხვა ადამიანზე. მან შეიძლება, განსხვავებულად იმოქმედოს, ფაქტი კი ერთია – დღესდღეობით ის ქართველი ბავშვების მთავარი გასართობი და საზრუნავია.


скачать dle 11.3