წარმატებული ქართველი ნევროლოგი – ანდრო ზანგალაძე 1994 წლიდან შტატებში ცხოვრობს ოჯახთან ერთად (მეუღლე – ირინა აღნიაშვილი და შვილები: ანანო, სალომე და ნიკოლოზი), სადაც სამედიცინო და სამეცნიერო მოღვაწეობას განაგრძობს. ანდრო ზანგალაძეს კლინიკის ნევროლოგებს შორის ყველაზე მაღალი შეფასება აქვს მადლიერი პაციენტებისგან, ეს გახდა მიზეზი იმისა, რომ „დისქავერი ჩენელმა“ გადაცემა გააკეთა მისი მკურნალობის უნიკალური მეთოდის შესახებ. 

ანდრო ზანგალაძე: შტატებში 1994 წელს წავედი, სრულიად ჩვეულებრივად და ბანალურად, ისე, როგორც ბევრი სხვა. „ფრენდშიპ ფორსის“ პროგრამით, რომლის ფარგლებში 1990 წელს ამერიკელები გვესტუმრნენ ჯორჯიის შტატის ქალაქ ატლანტიდან, შემდეგ კი ჩვენ მიგვიწვიეს ატლანტაში. დაგვათვალიერებინეს მორის უნივერსიტეტის კლინიკა და ძალიან მომეწონა. მაინტერესებდა იქაური მედიცინის მიღწევები. მაშინ თბილისში, აუდიოლოგიის ცენტრში, ექიმთა დახელოვნების ინსტიტუტში (მეცხრე საავადმყოფოს ბაზაზე), ვმუშაობდი სამეცნიერო ნაშრომზე „გამომწვევი პოტენციალები“. თბილისშივე დავიცავი დისერტაცია. მალე დაიწყო სამოქალაქო ომი ქვეყანაში, შუქიც ქრებოდა და ეს ძალიან გვიშლიდა ხელს კვლევებში. გადავწყვიტე, რამდენიმე თვით შტატებში წამოვსულიყავი და დღემდე აქ ვარ (იცინის). არის ასეთი პიროვნება – მორის უნივერსიტეტის პროფესორი  ჯონ ვოკერი, რომლის ხელშეწყობითაც ერთწლიანი პროგრამით ჩამოვედი, როგორც „ვიზიტინგ პროფესორი“, რომელიც არაფერს არ მავალდებულებდა, გარდა იმისა, რომ ლექციებს დავსწრებოდი მორის უნივერსიტეტში  (ატლანტა, ჯორჯიის შტატი). რამდენჯერმე წავიკითხე ლექცია და მეგობრებმა მირჩიეს, რეზიდენტურაში ჩამებარებინა. ეგონათ, მინიმუმის ჩაბარება საკმარისი იქნებოდა, მაგრამ ასე არ იყო. მერე ჩემი ოჯახიც ჩამოვიყვანე. ერთი წელი რეზიდენტურაში ვიყავი ატლანტაში, შემდეგ ფილადელფიაში გადმოვედი. აქ არის ძალიან დიდი და ცნობილი ჯანმრთელობის ცენტრი „ვირჩალი“ და აქ ვარ ნევროლოგიური განყოფილების ხელმძღვანელი; მანამდე ჯეფერსონის უნივერსიტეტში (ფილადელფია, პენსილვანიის შტატი) ვმუშაობდი ნევროლოგიის კათედრის პროფესორად. ევროპაშიც ხშირად მიწევს დასწრება სამედიცინო კონფერენციებზე. ასევე, მიწვეული ვარ ლონდონში, ეპილეფსიის საერთაშორისო კონფერენციაზე დასასწრებად.

– ძალიან შორს იყო წასული ამერიკული მედიცინა საბჭოთა მედიცინასთან შედარებით? 

– რა თქმა უნდა. ჩვენთან თავიდან ძალიან კარგად იყო ამ მხრივ საქმე, პირველი კომპიუტერული ტომოგრაფია და ბირთვულ-მაგნიტური რეზონანსი თბილისში იყო უკვე 1980 წელს. მთელ საბჭოთა კავშირში მარტო ორ კლინიკას თუ ჰქონდა მსგავსი აპარატურა. მაგრამ, ეს იყო მარტო ერთ საავადმყოფოში, საქართველოში. ამდენად, ხდებოდა პაციენტების კლინიკური გამოკვლევა და, ალბათ, ბევრ სამედიცინო შეცდომასაც ვუშვებდით. სხვათა შორის, რომ ჩამოვედი, აქ ბევრჯერ მიმანიშნეს, რომ მოძველებული წყაროებით ვასწავლიდით.

მე ვმუშაობდი ექიმთა დახელოვნების ინსტიტუტში და ლექციებს ვუკითხავდი როგორც სტუდენტებს, ისე ექიმებს. აღმოჩნდა, რომ ის რუსული წყაროები, რომლითაც ვხელმძღვანელობდი, ცოტა არ იყოს, მოძველებული იყო. ხშირად მიწევდა ხოლმე მსგავს თემებზე კამათი. ბევრი სიძნელე გადავლახე და ყველაფრის თავიდან სწავლა და მიღწევა მომიწია. ამერიკაში ისე ხდება, რომ ყველა დარგში მუდმივად იცვლება ყველაფერი, მათ შორის – მედიცინაშიც, ამიტომ, სულ ფორმაში უნდა იყო. თბილისში კი, რაღაცას რომ ვისწავლიდით, ოცი წელი იმით ვხელმძღვანელობდით ხოლმე (იცინის). ამერიკაში თუ გინდა ლიცენზიისა და სერტიფიკატის  შენარჩუნება, ყოველ ათ წელიწადში გამოცდა უნდა ჩააბარო სერტიფიკატზე, რაც არ უნდა ცნობილი ექიმი იყო,  ამერიკული მედიცინა ძალიან ძვირად ღირებულია, იმიტომ, რომ აქვთ სამედიცინო აპარატურა და ინსტრუმენტები, რომელიც, რუსეთსა და საქართველოში კი არა, ევროპაშიც არ აქვთ. ევროპაში უფრო უნივერსალურია ჯანდაცვის სისტემა, მაგრამ, სამაგიეროდ, დაზღვევის გამო ძალიან არის გაჭიანურებული გამოკვლევები. ამერიკაში, მართალია, კიდევ სწრაფად ხდება, მაგრამ, ძვირია და არახელმისაწვდომი.

იქ ძალიან რთულია ექიმობა. რეზიდენტურაში ნამდვილი ყაზარმული რეჟიმი მქონდა, ჯარივით იყო. ჯეფერსონის უნივერსიტეტში რომ გადმოვედი, ერთი-ორი ძალიან ძლიერი ექიმი იყო საბჭოთა კავშირიდან, ერთ-ერთი კრემლის ექიმი იყო, მაგრამ, ორივე პირველივე წელს გაუშვეს რეზიდენტურიდან, რადგან, ვერაფრით ვერ გადმოეწყვნენ ამერიკულ მოდელზე.  მე კი დავრჩი. ამიტომაც ცდილობენ, აქ, რეზიდენტურაში აღარ მიიღონ ისეთი მედიკოსები, ვისაც თავიანთ ქვეყნებში უკვე დიდი სახელი აქვთ. მეც ძალიან მიჭირდა თავიდან. 29 წლის ვიყავი, ამერიკაში რომ ჩავედი. არც სახლი მქონდა, ხელფასიც ძალიან მცირე, საჭმლისთვისაც ძლივს გვყოფნიდა. ამერიკული ცხოვრების სტილს ნელ-ნელა შევეჩვიე. 

– საქართველოზე იცოდნენ რამე?

– კი, როგორ არა. ვინც პოლიტიკაში კარგად ერკვეოდა, იცოდა, იმიტომ, რომ მაშინ თბილისში სამოქალაქო ომი იყო, აფხაზეთისა და ოსეთის ამბებს კი CNN მუდმივად გადმოსცემდა. ახლა ბევრმა იცის უფრო ცუდიც და უფრო კარგიც საქართველოს შესახებ. 2008 წლის ომის მერე კიდევ უფრო მეტი გაიგეს.  ჩვენ კონფლიქტის ზონაში გვაქვს სოფელი – კეხვი. მთელი სოფელი მიწასთან გაასწორეს, მათ შორის – ჩვენი სახლიც.

– როგორც ვიცი, თქვენმა ქალიშვილმა ანანომაც თქვენი გზა აირჩია. 

– დიახ. წელს ჩაირიცხა ქალაქ ფილადელფიის თომას ჯეფერსონის უნივერსიტეტში სამედიცინო ფაკულტეტზე. მასაც ნევროლოგობა უნდა. ნევროლოგია ყველაზე ფართო დიაპაზონის პროფილია მედიცინაში, მაგრამ, ძალიან რთული და საპასუხისმგებლო. იქ მოხვედრა ძალიან მაღალ ქულებს მოითხოვს. ჯეფერსონში წელს ყველა ფაკულტეტზე ერთად 200 კაცი მიიღეს, თუმცა, განცხადებების რიცხვი 10 000 იყო და მათგან ყველაზე მეტი კონკურსი სწორედ სამედიცინო ფაკულტეტზე მოდიოდა. ძალიან ვამაყობ ჩემი შვილით. მეორე გოგონაც აპირებს ექიმობას. მე არც ერთის არჩევანში არ ვერევი. ცოტა გართულდა სამედიცინო სფერო, სერიოზული რეორგანიზაცია მიმდინარეობს. თანხები იხარჯება, კადრებიც მცირდება და დარჩენილ ექიმებს დიდი დატვირთვა გვაქვს.

– დოქტორი „ზი“ ვინ შეგარქვათ?

– ჯეფერსონში შემარქვეს. პაციენტების უმრავლესობა ასე მეძახის, რადგან, ჩემი გვარის მთლიანად წარმოთქმა უჭირთ.

– „დისქავერი ჩენელმა“ თქვენზე და თქვენი მკურნალობის მეთოდზე ფილმი გადაიღო...

– „დისქავერი ჩენელი“ ერთი პაციენტის განკურნების შემდეგ დამიკავშირდა – თავად იმ პაციენტმა აცნობა ჩემ შესახებ ამ არხს. ჯეფერსონში სხვადასხვა შტატიდან გადმოჰყავდათ პაციენტები. ეს პაციენტი რთულ მდგომარეობაში იყო. არც ვიცოდით, გადარჩებოდა თუ არა. დამძიმებული მდგომარეობით შემოიყვანეს და, ისე მოხდა, რომ იმ დღეს მე ვიყავი მორიგე. ათასი სხვადასხვა ვერსია გამოითქვა და, დაახლოებით შვიდი-რვა დღის შემდეგ დავსვი სწორი დიაგნოზი. არც გვეგონა, თუ გადარჩებოდა. ოჯახსაც ხელი ჰქონდა ჩაქნეული, მაგრამ, გადარჩა, თუმცა, დიდი ხანი დასჭირდა რეაბილიტაციისთვის – დაახლოებით თვე-ნახევარში განიკურნა. ამის შემდეგ დამიკავშირდა „დისქავერი“. ჯერ უარზე ვიყავი, ერთი თვე დამდევდნენ და მერე დავთანხმდი. „მისტერ დიაგნოზის“ ფარგლებში მომზადდა ეს გადაცემა და ახლაც გადის ხოლმე, ხშირად იმეორებენ. მას მერეც მთხოვეს რამდენჯერმე, მაგრამ, არ მეცალა და უარი ვუთხარი. მსოფლიოს ნომერ პირველ ძალიან პრესტიჟულ ჟურნალ „ნეიჩერში“ ვაქვეყნებდი სამეცნიერო სტატიებს. ასევე, რამდენჯერმე მქონდა მედიასთან ინტერვიუ. არის ადგილობრივი საფეხბურთო გუნდი „იგლზი“, რომელიც ტრავმების შემთხვევაში მომმართავს ხოლმე.

– რამე საინტერესო შემთხვევა თუ გახსენდებათ თქვენი პრაქტიკიდან?

– ერთი პაციენტი მყავდა, რომელსაც ახლაც ვმკურნალობ და მუდმივი მეთვალყურეობის ქვეშ მყავს. კრუნჩხვებითა და თავის ტვინის მძიმე, მრავლობითი დაზიანებებით შემოიყვანეს; მაშინ 15 წლის იყო, ახლა 38 წლისაა. კლინიკური დიაგნოზით, მიტოქონდრიული დაავადება ჰქონდა, ძალიან ცუდი და რთული ფორმა. დავიწყეთ მკურნალობა, მაგრამ, დაავადება ძალიან მალე პროგრესირებდა. ერთი წლის შემდეგ ყველგან დავგზავნე ანალიზები, გართულდა მკურნალობა, რადგან, ამ დაავადებას ბევრი ფორმა აქვს, არის გენეტიკურიც და ვერაფრით ვერ დავადგინე, რა ფორმა ჰქონდა. ტეხასიდან რომ მოვიდა პასუხი, მივხვდი, რომ ერთი გენი დედისგან ჰქონდა ამ ბავშვს, მეორე – მამისგან. ასეთი პაციენტები დიდხანს ვერ ცოცხლობენ და სამ-ოთხ წელიწადში იხოცებიან. ჩემი მეთოდის განსხვავებულობა, რომელზეც „დისქავერიზე“ იყო საუბარი, მდგომარეობს ოპერაციულ მიდგომაში, ანუ, როდესაც მედიკამენტები უძლურია, ვცდილობ, დავადგინო ეპილეფსიის კერა – საიდან მოდის კრუნჩხვები.

– თქვენს შვილებს ქართულად საუბარი უჭირთ?

– პატარები იყვნენ, საქართველოდან რომ წავიყვანე. ჩემი ვაჟი ამერიკაში დაიბადა, ქართულად ვერ ლაპარაკობს კარგად, მაგრამ, აბსოლუტურად ესმის ყველაფერი. ჩემი უფროსი ქალიშვილები კი კარგად წერენ და ლაპარაკობენ, რაც, ძირითადად, ჩემი მეუღლის დამსახურებაა. სახლში ქართულად ვლაპარაკობთ, მაგრამ, მთავარი მაინც სკოლაა. მე თვითონ სამეცნიერო ტერმინოლოგია მიჭირს ქართულად, ინგლისურზე ვარ მიჩვეული. 

– ტრადიციული ქართველი მამა ხართ?

– ტრადიციული მამა რას ნიშნავს, საქართველოში მამები კიდევ ზღუდავენ შვილებს? (იცინის) მამაჩემი ძალიან რბილი იყო ჩემთან მიმართებაში და მეც დემოკრატი მამა ვარ. ჩემს ოჯახში პატივისცემასა და ნდობაზე დამყარებული ურთიერთობაა. ორგანიზებული, მოწესრიგებული ბავშვები არიან. ზოგადად, სამივე ბევრს სწავლობს. მე ცხოვრებაში ერთად აღებული არ მისწავლია ამდენი. განათლების სისტემა აქ პირიქითაა, საშუალო სკოლა ძალიან მარტივია, კოლეჯსა და უნივერსიტეტში კი პიკს აღწევს. ჩემს გოგონას, რატომღაც, ძალიან ბევრი იაპონელი, ჩინელი, კორეელი მეგობარი ჰყავს და, იმათგანაც ვიცი, რომ საშუალო სკოლა ძალიან რთულია, მაგრამ, უნივერსიტეტებში უფრო უჭირთ.