„ყურმოკრული მაქვს, თითქოს ჰემინგუეის ეთქვას: მწერლის აკადემია უბედური ბავშვობააო. თუ ეს მართლა ასეა, უნდა გავკადნიერდე და ვთქვა: ჩინებულად მაქვს დამთავრებული ეს აკადემია და უზარმაზარი ცოდნა და განათლება გამაჩნია“. ოტია იოსელიანზე ლაპარაკით არასდროს დავიღლები, ბევრსაც დავწერ, მაგრამ ისე ლაზათიანად ალბათ ვერა, როგორც თავად გადმოსცემს ამას, „ჩემი ასავალ-დასავალში“ ხელისგულივით მოსჩანს მისი ცხოვრების ეპიზოდები, ბავშვობა, მამისეული კარ-მიდამო, საყვარელი ადამიანები – თითქოს ეს-ესაა გაცოცხლდნენო, ნათლად დაგვანახვებს, რა არის ნამდვილი გაჭირვება, ტკივილი. დიახ, ეს განუმეორებელი ოტია იოსელიანია კუთხურ დიალექტზე დაწერილი ნაწარმოებებით რომ გაგვანებივრა დიდი თუ პატარა; ყველას რომ უხაროდა ეკრანსა თუ რადიოში მისი დამახასიათებელი საუბრის მოსმენა.
„... 1930 წლის 16 ივნისს მე რომ ჩვეულებრივად არ დავბადებულიყავ ქუთაისის მახლობლად, წყალტუბოს რაიონის სოფელ გვიშტიბში ან პატარაობისას რომ დავკარგულიყავ, ტყეში გზა ამბნეოდა, მელას მოვეტყუებინე, ღამეები დათვის ბუნაგში გამეთია ან მგლის ძუძუ მეწოვა, ალბათ, სათავგადასავლო ფათერაკებით აღსავსე მოთხრობებსა და რომანებს დავწერდი. ასე არ მოხდა, მაგრამ მოხდა სხვა უბედურება. წლისა და სამი თვის ვიყავი, როცა მამა გარდამეცვალა. დავრჩით მე და ჩემი ძმა (იგი ჩემზე ზუსტად ერთი წლით უმცროსია) ახალგაზრდა, გამოუცდელი, უნიათო დედის ამარა. ეს თითქოს უკეთესიცაა. მამის დაკარგვის ტკივილი და მწუხარება არ განგვიცდია, მაგრამ მერე, რამდენჯერაც ჩვენს უსუსურ მხრებს მძიმედ დააწვა ობლობის ცივი ლოდი, იმდენჯერ მოგვიკვდა მამა და იმდენჯერ გამოვიტირეთ მშობელი, რომელსაც არ ვიცნობდით, არ გვესმოდა, რა იყო სიტყვა „მამა“. ჩვენ იგი იქამდე არავისთვის დაგვიძახნია... არავინ იცის ადამიანები გულწრფელად როდის ტირიან და იცინიან, მაგრამ ვინც დარდისგან გასივებულ ცრემლებს ჩუმად ყლაპავს, გწამდეთ, ის მართლა ტირის... საცოდავმა დედაჩემმა რომ ვერაფრით ვერ მოაბა თავი ქვრივ-ოხრის გაწამებულ ცხოვრებას, ძმებმა და დებმა ურჩიეს (რა თქმა უნდა, უკეთილშობილესი განზრახვით) გათხოვილიყო ვინმე, მშრომელ, პატიოსან კაცზე, ჩვენც გავეზარდეთ და გერებისთვისაც მიეხედა. უბედურმა ქალმა ვერც ეს ნაბიჯი გადადგა დროულად და როცა ეს მოხდა, უკვე გვიან იყო. ჩვენ, ძმები, ათი-თერთმეტი წლისანი ვიყავით. ბებიას წყალობით, კარგად ვიცოდით ქართული ზღაპრები – დედინაცვალი და მამინაცვალი. ადათით და წესით, ცოლი თუ მეორედ გათხოვდება, ეს ღალატია. ჩვენ მამისეული ეზო, ხე და ქოხი გვქონდა, ნამეტანი ნაადრევი იყო, მაგრამ თოხისა და ბარის სიმძიმეც ვიწვნიეთ. ჩვენ რომ ჩვენი ხელით ყანაში გლერტა ბალახი ამოვჩიჩქნეთ და ფრჩხილებში სისხლი გვადინა, უკვე ამის მიტოვება აღარ გვინდოდა, თუ „მოღალატე“ დედას ჩვენი დიდებული ბებია გვერჩია, თუ მამიდა ყურადღებას არ მოგვაკლებდა (ამის იმედი გვქონდა), არ ვიცი, მაგრამ, ვიცი, რომ დედასთან წასვლაზე უარი ვთქვით (სასამართლოც კი შედგა ამის თაობაზე). დავრჩით სოფელში. დედა ქუთაისში გადავიდა. უმამობას უდედობაც დაემატა. ეს ის დროა, როცა ბავშვის შემეცნებაში ერთმანეთში ირევა მართალი და ტყუილი, ბოროტება და ჭეშმარიტება, სინამდვილე და ზღაპარი, ჯოჯო და ანგელოზი... მახსოვს, ღამე ან დავფრინავდი და მერე უფსკრულში ვვარდებოდი, ან ვიღაც სადღაც მიმათრევდა, რაღაც საშინელებას, ჯოჯოხეთს მიპირებდა და ყოველთვის, როცა თავის დაღწევას ვერ ვახერხებდი, სიზმარშიც მახსოვდა, რომ როგორმე თვალები უნდა გამეღო და ყველაფერი გაქრებოდა. ვახელდი თვალებს, მაგრამ ბნელში მაინც მაცახცახებდა და სანამ დედა ჩემთან იყო, ვაღვიძებდი, რომ მარტო არ ვყოფილიყავ. მე არც სიზმარს ვუყვებოდი და არც ჩემს შიშს ვუმხელდი, იმედი მქონდა, ჩემს გვერდით იყო ჩემზე ძლიერი ადამიანი. მალე ისიც აღარ მყავდა, არ გინდა, მარტო გაუმკლავდე ამ უკუნ ბნელში ათას მაჯლაჯუნასა და მაღვალაკს? საფერხულში მძინარე ძმა წუხს, კვნესის, წვალობს, ძილი მასაც უფრთხება და გეძახის, ფეხს გირტყამს...
ღმერთმა ხომ ჩემთვის მოიცალა, მამა თვალის გახელისთანავე წამართვა, დედა წამგვარა, ხელში ბურთისა და რიკ-ტაფელას მაგიერ, თოხი და კავი შემომაჩეჩა... ვინ მოთვლის, რა დავიდარაბა და დარდუბალა... მაგრამ მე მაინც მადლობელი ვარ გამჩენისა და ბუნებისა, რომ ასეთი ბებია მყავდა და მყავს. უიმისოდ ერთი დღეც არ მიცხოვრია. ბებია ერთხელ კი არა, ასჯერ რომ მოკვდეს, როგორ იქნება, მიმატოვოს და ამ ძნელბედობით აღსავსე ქვეყანაში მისი უზარმაზარი სიყვარული, ცეცხლოვანი ალერსი, სიბრძნე, ჭირსა შიგან გამაგრება და ბედთან შეურიგებლობა მომაკლოს. ნუ გაგიკვირდებათ, თუ ასე ხმამაღლა და თავგამოდებით ვყვირი. ბებია ვის არ ჰყვარებია, ბებიას ფასი რაა, მაგრამ ჩემი ცხოვრება სულ სხვა იყო. ისე, როგორც გამადიდებელი შუშა მზის სხივებს ერთ წერტილში უყრის თავს და რასაც დაანათებ, ცეცხლს გაუჩენს, ასევე ყველას და ყველაფრის სიყვარულმა მამის, დედის, ბაბუის, დის (რომელიც არ მყოლია), მოყვასის, მტრის, შიშის, ცრემლისა და სიხარულის, ღალატისა და ერთგულების, მიწისა და ბალახის, თვით ერის შვილობამაც კი ბებიაჩემში მოიყარა თავი და ისეთი გაუნელებელი ცეცხლითაა დანთებული ჩემში, ვეჭვობ, იგი ჩემს მერეც ჩაქრეს. ბებიაჩემი – ქრისტინა გიგოს ასული ავალიანი ცამეტი წლისა გაეთხოვებინათ ოცდაათიოდე წლის ფარნაოზ ბიჭიას ძე იოსელიანზე. ბებია ახალგაზრდა დაქვრივებულა, რვა შვილის დედა დედაჩემივით კი არ დაბნეულა და თავგზა კი არ დაუკარგავს, დედობაც გაუწევია და მამობაც. იმ დროისთვის რა ძნელი იყო და მაინც შვილებისთვის განათლებაც მიუცია, შრომაც უსწავლებია და გზაზეც დაუყენებია. მაგრამ, როგორც კი წამოეზარდა შვილი და ეგონა, არიქა, მეშველა, ოჯახში კაცი გაჩნდაო – ჯერ უფროსი ვაჟი გარდაეცვალა, მერე – მამაჩემი, მესამე დაავადმყოფდა და ისე დაიღუპა, ერთიც სამამულო ომში დაიკარგა უგზო-უკვლოდ. საბოლოოდ, ორი ქალიშვილი შერჩა – ჩემი მამიდები, მარიამი და თამარი. ბებიაჩემი მთელი თავისი ცხოვრება მოთქვამდა, მაგრამ არასოდეს გატეხილა... ბედმა რა ქარბორბალა არ დაატრიალა მისი ასწლიანი ცხოვრების გზაზე და ბებიას მუხლი ვერსად ჩაახრევინა. მან საბოლოოდ ისე მიიძინა, მანამდე ერთი მშვიდი ძილი არ ჰქონია. ახლაც მგონია, იქაც არაა მოსვენებული და ბედს შერიგებული... პირველი სიტყვა მის კალთაში ვთქვით და პირველი ანბანიც მან გვასწავლა. მან გვაზიარა ენის სინატიფეს... შვიდი წლისა ვიყავი, რომ წყალტუბოს საშუალო სკოლაში დავიწყე სწავლა (დედაჩემი მაშინ იქ მსახურობდა, მაგრამ მალე თავი დაანება). მეორე კლასში ისევ სოფელში ვარ ბებიასთან. მესამე კლასში მამიდამ წაგვიყვანა მე და ჩემი ძმა, გვიშტიბის მეზობლად, სოფელ გუბისწყალზე. მამიდა ძველი გიმნაზიადამთავრებული, რუსული ენის მასწავლებელი იყო, ახლა პენსიონერია. იგი არასოდეს გვაკლებდა ყურადღებას, შვიდი კლასის დამთავრებამდე მასთან ვიყავით. მერეც მუდამ ჩვენზე მზრუნველი იყო და არის. მამიდა არ გათხოვდა. დავამთავრე ოთხი კლასი. ზაფხულის არდადეგებზე გვიშტიბში ბებიასთან ვართ. შევეგუეთ უდედობას... ყოველ შაბათ-კვირას ჩემს სოფელში ვართ და მამისეულ საკარმიდამო ნაკვეთს ვჩიჩქნით. შვიდი კლასის დამთავრების შემდეგ მთლიანად ბებიასთან გადმოვედით. საშუალო სკოლა მხოლოდ რაიონში იყო და ჩვენი სახლიდან ყოველ დილით ხუთი-ექვსი კილომეტრი უნდა გაგვევლო, რა თქმა უნდა, ფეხით. სკოლაში თითქმის ყოველთვის ვაგვიანებდით. გაკვეთილების შემდეგ, შეშა და წყალი, ყანა და ბოსტანი, დასაკერებელი ფეხსაცმელი და მუხლზე გადაღლეტილი შარვალი, ფსკერგავარდნილი სათლი და სახლის ჩამომპალი ყავარი (ამას ყველაფერს ჩვენ ვაკეთებდით), მერე წიგნი და რვეული, მეტი დრო რომ აღარ რჩებოდა, მე რომ ჩემი ძმის პირდაღებულ წუღას ვაკერებდი ან ნაჯახის ტარს ვაგებდი, იგი „ვეფხისტყაოსანს“ ხმამაღლა კითხულობდა და თერთმეტი კლასი თითქმის სულ მოსმენით შევისწავლე. მიუხედავად ასეთი მოუცლელობისა, თუ ხელთ რაიმე მხატვრული ლიტერატურა ჩაგვივარდებოდა, წაუკითხავს არ ვუშვებდით. გვიანობამდე რომ ლამპა აგვენთო, იმდენი ნავთი სად იყო, მაგრამ აქაც ვიპოვე საშველი: ძალიან პატარა შუშას, ოცდაათი გრამი რომ ჩაეტეოდა, ერთი ღერი ბამბის პატრუქი გავუკეთე და ჩემსა და გაშლილ წიგნს შორის დავდგამდი, რომ სინათლე არ გაფანტულიყო და ასოები გამერჩია. ამავე დროს, რომელ ქართველს არ დაუწერია ლექსი და მეც ვცოდავდი.
... ჩემს მახსოვრობას იმდენი ნათელი და მდიდარი, მრავალმხრივი ცოცხალი ადამიანი და სახე შემორჩა, იმდენი კაცის ბედი და ფსიქოლოგიური რომანი მდევს თან, თუ ამას დავუმატებთ სიყვარულსაც, რომელიც ისეთივე ჯოჯოხეთურ-ღვთიური, თაფლი და სამსალა იყო, როგორც ჩემი ცხოვრება, მე რომ მწერლად გამოვდგებოდე ათეული ტომი ვერ ამოწურავს. ადამიანებთან გულწრფელი ურთიერთობა, მიწისა და ვაზის სიყვარული, ბარი და ნაჯახი, კალატოზის ქაფჩა და მანქანის საჭე ხელიდან ახლაც არ გამიშვია და ვამბობ: მწერლობა ჩემი მეათე „ხელობაა“ და ამიტომაა, ყველაზე ნაკლებად რომ ვიცი-მეთქი. ჰო, დავამთავრე საშუალო სკოლა და ქუთაისში სამასწავლებლო უმაღლესში შევედი ქართული ენისა და ლიტერატურის განხრით. არ ვიცი, მაშინდელმა იქაურმა მეცნიერებმა ვერ მოახდინეს ჩემზე სასურველი შთაბეჭდილება, თუ მე რომ გული სხვაგან მიწევდა, იმის ბრალია, მაგრამ იქაურობას მალე თავი დავანებე და თბილისში, სამხატვრო აკადემიას მივაშურე. მთელი ჩემი მოუსვენარი ცხოვრების გზაზე ხეს და ქვას ვიყავი მოდებული. ავიღე ძველისძველი ზეწარი, დაკერება რომ აღარ მოხერხდა და ზედ შიშკინის „დილა ტყეში“ – ასლი დავხატე. ამოვიდე იღლიაში და მხატვრებს წარვუდგინე. ასე და ასეა ჩემი საქმე-მეთქი. იცინეს, მაგრამ რა იცინეს! რომ გადააბრუნეს და მეორე გვერდზე კიდევ უკეთესი „ნახატი“ დაინახეს, ისე ატეხეს ხარხარი, კინაღამ მათი საცოდაობით დავიწვი. მაინც არ გამომიშვეს. ეს მოსამზადებელ კურსზე დავტოვოთ, სიცილით დაგვხოცავსო... გავაჯახირე ერთწლიანი მოსამზადებელი კურსები და მისაღები გამოცდები ჩავაბარე. ხატვაში კარგად მქონდა საქმე, მაგრამ ქართულ წერაში მომაკერეს ორიანი და ახლა ამაზე იცინეს.
– ბიძია, ვინ ხარ, ვის დაკარგვიხარ, გეტყობა, სადღაც მიკარგული სოფლიდან ჩამოსულხარ!
– სოფლიდან ჩამოვედი, აბა, ციდან ხომ არ უნდა ჩამოვფრენილიყავ! – შევუღრინე... დავჯექი კრიჭაშეკრული და მოთხრობების წერა დავიწყე. ვწერე და ვწერე. მივაყურე – თქვეს: მაგან ძალიან რომ მოინდომოს, შეიძლება, საბავშვო მწერლად გამოდგესო. გავბრაზდი (ვითომ საბავშვო მწერლობა პატარა ამბავი ყოფილიყოს) და ნოველის წერაც კი გავბედე. ეს რაა, ისე გავკადნიერდი, მოთხრობებიდან და ნოველებიდან რომანებსაც კი გადავწვდი. ერთხელ, ბატონმა სერგო ზაქარიაძემ მირჩია: შენ, გულს რომ მოიყვანდე, პიესებსაც დაწერდიო. გავგულისდი და დავწერე. კინოსტუდიის ამბავი კი მოგეხსენებათ, მთლად გულზე გამხეთქეს და სცენარებიც მივაყოლე. მწერალთა კავშირში თქვეს: მაგას სოფლის ტალახი, ეტყობა, ბლომად აქვს ნაზელი, მოდი, ქალაქში გავაგზავნოთ, ახლა სხვა ცხოვრებასაც ვაზიაროთო. გამიშვეს საკავშირო მწერალთა კავშირის უმაღლეს ორწლიან კურსებზე. ჩავედი ამ უზარმაზარ ქალაქში და ბრინჯივით არ დავიბენი? რას ვიზამდი. ვიყავი ორი წელიწადი და რაზეც ხელი მიმიწვდა – ვისწავლე. სწორედ რუსეთში ყოფნის დროს მოხდა ჩემს ცხოვრებაში კიდევ დიდი უბედურება. ჩემი, ქვეყნის უკეთესი, ბებია გარდამეცვალა...
1964 წელს, ჩემი უმცროსი ვაჟი რომ დაიბადა, „დაჩის ზღაპრების“ წერა დავიწყე (დაჩი მისი სახელია)... ვწერ და ვწერ. ვაშენებ, ვთოხნი, ვამყნი. გაზაფხულზე, ერთი იცოდეთ, ნერგს, ჩემს ეზოში რომ ადგილი არ იქნეს, მეზობლისას დავრგავ, ბოლოს და ბოლოს, ქუჩაში დავრგავ, გზის პირზე. დავაქროლებ მანქანას. მე როგორი მწერალი ვარ, რა მოგახსენოთ და, როგორც მძღოლი, ღმერთმა მოგცეთ! მოვიგდებ ნაბადს და ვმოგზაურობ ბარსა და მთაში. სახლიდან რომ გავდივარ, კარს ღიად ვტოვებ, დასაკარგავი არაფერი გამაჩნია, არც მინდა. ვკითხულობ და თვალის კაკლებში ვუყურებ ჩემს ხალხს, რა სტკივა ან რა უხარია. ვწერ, მიყვარს და ვწერ...“